Vandaag is het 25 jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Half oktober was het 35 jaar geleden dat ik in het kader van een werkweek van de PA een week in Berlijn heb rondgedoold. Al met al een mooi moment om vandaag aan de hand van wat ‘archiefstukken’ even terug te blikken op dat onvergetelijk indrukwekkende bezoek aan die toen nog gedeelde stad. Ik begin met een foto van een schilderij van een van de bekendste gebouwen van Berlijn, de Brandenburger Tor, die ik indertijd heb gemaakt in “das Museum Haus am Checkpoint Charlie”, ook wel “Haus am Mauer” of “Mauermuseum” genoemd …
Een week voordat wij in Berlijn waren, was in Oost-Berlijn op Unter den Linden op grootse wijze met parades en vlaggen en vaandels het 30-jarig bestaan van de DDR gevierd. Wie had toen kunnen bedenken, dat de Muur 10 jaar later zou vallen? En dat dat het begin van het einde van de Koude Oorlog was …?
Nu, 25 jaar na de val van de Muur, lijkt er wat verder naar het oosten in Oekraïne een nieuwe Muur te worden opgetrokken en lijken we opnieuw een Koude Oorlog tegemoet te gaan …
Een ander iconisch Berlijns gebouw is de Gedächtniskirche, een kerk die in de Tweede Wereldoorlog door een bombardement zwaar beschadigd raakte. Eind jaren 50 waren er plannen om de restanten van de kerk helemaal af te breken, maar later werd gelukkig besloten om de ruïne zodanig te renoveren, dat er geen verder instortingsgevaar meer was. Naast de kerk werd een nieuwe, achthoekige kerkzaal gebouwd met een eveneens achthoekige klokkentoren, die tegenwoordig nog sterk contrasteert met de ruïne van de oude kerk …
Ook een bezoekje aan het fameuze grenspost Checkpoint Charlie aan de Friedrichstraße mocht natuurlijk niet ontbreken. Het was er bijna angstwekkend stil toen wij er waren. Tijdens de Koude oorlog stond Checkpoint Charlie symbool voor de scheiding tussen oost en west. Checkpoint Charlie was de enige controlepost waar buitenlanders (iedereen behalve West-Berlijners, West-Duitsers en burgers van de landen van de Geallieerde Controleraad) over de weg Oost-Berlijn konden binnentreden. Met het openbaar vervoer was het nabijgelegen Bahnhof Friedrichstraße de enige mogelijkheid. Bij Checkpoint Charlie staat het “Museum Haus am Checkpoint Charlie”. In dit museum werd met woorden, beelden en voorwerpen de geschiedenis verteld over de vele vluchtpogingen van Oost naar West …
Er was geen ontkomen aan die grote blinde Muur, die Berlijn in tweeën had gereten. Zag je de Muur, dan voelde je hem. Op verschillende plaatsen langs de Muur waren in West-Berlijn uitkijkplateaus opgetrokken. Zodra je je daarop liet zien, stond je meteen oog in oog met de Vopo’s (de DDR-grenswachten of Volkspolizisten) die vanuit hun wachttoren voortdurend het grensgebied met verrekijkers in de gaten hielden …
De Muur bestond overigens niet uit een enkele muur, maar uit twee muren met daar tussen een open vlakte. Wie toch van Oost naar West probeerde te vluchten moest tussen die twee muren diverse obstakels zien te omzeilen: de grenswachten in de torens, de muur van drie meter hoog, een spijkerbed, stroomdraden, waakhonden en alarmdraden die gekoppeld waren aan automatische geweren. De NOS heeft een animatie online gezet, waarop een en ander goed in beeld wordt gebracht: De Berlijnse Muur, een onneembare vesting …
Wat op mij de meeste indruk heeft gemaakt, was een bezoek aan de Bernauer Straße. Daar greep de nog steeds voelbare spanning je echt naar de keel. In deze straat werd de grens in 1961 door de communisten keihard door de woningen getrokken. Plotseling waren de bewoners afgesneden van buren, vrienden en familie aan de andere kant van de straat en de rest van West-Berlijn …
De straat raakte bekend door de vele ontsnappingen en ontsnappingspogingen langs de vensters van woningen aan de oostkant van de straat, naar de straat die gelegen was in West-Berlijn. De straat maakte deel uit van de Franse sector van West-Berlijn en de deuren en ramen van de huizen werden nadien dichtgemetseld. De achterliggende woningen werden in 1963 afgebroken, wat restte waren de gevels met dichtgemetselde vensters …
Toen ik er in 1979 was, zag je her en der nog stukjes gerafelde vitrage voor de vensters wapperen … Huiveringwekkend! Net als het kruis dat we zagen staan, en dat al in 1961 moet zijn geplaatst ter nagedachtenis aan iemand die bij een ontsnappingspoging is doodgeschoten door de Oost-Duitse grenswachten ..
We mochten één middag op eigen gelegenheid op pad om Oost-Berlijn te verkennen. Het was ijzingwekkend spannend om de grens over te gaan. Op de heenreis hadden we bij de grensovergang Helmstedt tussen Oost- en West-Duitsland al kennisgemaakt met de Oost-Duitse grenspolitie. Ondanks het feit dat we vooraf door de begeleidende docenten goed waren gewaarschuwd om geen provocerende opmerkingen of gebaren te maken, was er blijkbaar toch iemand die in de ogen van de communisten net wat te ver ging. Het gevolg was, dat de bus uit de rij werd gehaald, en dat we een uurtje aan de kant werden gezet, terwijl onze paspoorten mee werden genomen naar het kantoortje. Uiteindelijk mochten we onze reis naar Berlijn voortzetten, maar we waren nu wel echt gewaarschuwd om op onze tellen te passen, want met Vopo’s viel niet te spotten …
Die middag mochten we dan alleen op pad, en met een groepje studiegenoten wilde ik de kans om wat van Oost-Berlijn te zien en wat van de sfeer daar te proeven, niet laten lopen. Na zeker drie Vopo’s te zijn gepasseerd, die ieder keer op keer onze gezichten en de bijbehorende pasfoto’s in de paspoorten met elkaar vergeleek, stonden we dan midden in Oost-Berlijn. Nadat we naar de top van de duizelingwekkend hoge radiotoren aan de Alexanderplatz waren geweest, zijn we voor een paar centen met de tram naar een van de buitenwijken van Oost-Berlijn gegaan. Man man man, wat een troosteloze grijsheid …
De paspoort- en visumcontrole was op de terugweg zo mogelijk nog spannender dan op de heenweg. Stel je voor, dat ze zouden besluiten om je daar maar even te houden … Eén van de mannen die in een ander groepje op pad was, heeft dat aan den lijve ondervonden. Omdat hij op de pasfoto in zijn paspoort nog getooid ging met een forse baard, die hij later had afgeschoren, werd hij enige tijd in een kantoortje bij de grensovergang vastgezet. Uiteindelijk kwam ieder uiteindelijk weer veilig in het hotel terug, en reken maar dat je dan blij bent dat je het bord “You are entering the American Sector” weer in de goede richting bent gepasseerd …
De laatste foto is op de terugweg gemaakt. Normaal gesproken ben ik niet zo’n slaper in de bus, maar na afloop van een van de meest enerverende weken in mijn leven, heb ik toen op weg naar het veilige en comfortabele Nederland heerlijk liggen slapen …
Gisteravond hebben we gekeken naar de documentaire. Jouw spannende verhaal en beelden zijn evenzo goed indrukwekkend. Je moet wel lef hebben om het uitstapje naar Oost-Berlijn te maken. Wat de foto betreft, je bent weinig veranderd, behalve dan een paar grijze haartjes erbij.
Toen we pakweg twintig jaar geleden door voormalig Oost Duitsland reisden vond ik het nog een grijs armoedig geheel. Het had op mij een deprimerende effect.
LikeLike
Ik ben er 2 jaar geleden geweest .Nu is het een indrukwekkende stad met erg veel cultuur,kunst en prachtige gebouwen en goed om te leven. maar als men sprak met oude mensen voelde men al de miserie van toen terug opborrelen.Prachtige zwart-wit foto’s Jan en heel degelijke uitleg.Heb toen een massa foto’s gemaakt zou er ook nog weer eens wat kunnen posten daar Berlijn nu extra in de spotlights staat.de spotlights staat.
LikeLike
Toch bizar en in deze tijd niet meer te bevatten, dat dit echt bestaan heeft in onze veilige westerse wereld. Zo kort geleden nog. Dat mensen eraan meegewerkt hebben. Het moet een indrukwekkende reis zijn geweest voor zo’n groep jonge mensen.
LikeLike
Indrukwekkende post, Jan. Het beklemmende van deze situatie komt meteen over. Het geeft veel om over te denken, ook met het oog op de politieke situatie van nu.
LikeLike
het blijft indrukwekkend jan,
grappig is wel die vermoeide jongeling 🙂
wat een prachtig portret,
LikeLike
Nog steeds erg indrukwekkend. In zierikzee staat sinds kort geloof ik ook een stuk muur, ik heb het nog niet gezien, maar zo zal elk stukje zijn eigen verhaal hebben.
LikeLike
A wonderful testament to the fall of this terrible time. I have crossed the wall twice in Berlin, both times with trepidation, the fear of not being let out again since my Australian passport gave my country of birth which the Russians had taken over.
LikeLike
It feels like a whole different world. There’s a section of the Wall here in our War Museum.
LikeLike
Ik kan de spanning van het bustochtje over de grens bijna voelen Jan. Een prachtige blog en bijzonder mooi geïllustreerd met je foto’s
LikeLike
Prachtig verhaal Jan laten we hopen dat zoiets zich nooit weer voordoet maar de voortekenen zijn nu niet direct gunstig er staan naar mijn idee net iets teveel dictatortjes op.
LikeLike
Een heel bijzonder en indrukwekkend blog!
Veel herinneringen.
LikeLike
Wat een situatie was het daar zeg. Ongelooflijk. En nog ongelooflijker dat de DDR zomaar, als een nachtkaars, uitdoofde. Onbegrijpelijk dat dat allemaal al weer 25 jaar geleden is. Wij zijn er voor de eenwording nooit geweest. Daarna wel en het is nu op een andere manier een indrukwekkende stad.
LikeLike
Ja het is om koud van te worden. Ik ben er geweest eind jaren 90 en toen was alles in heropbouw. Als ik nu reportages zie op TV is het een heerlijke stad om rond te dwalen.
LikeLike
Oh, wat bijzondere beelden! In zwart-wit, indrukwekkend.
LikeLike
Bij het zien van jou foto’s en lezen van jouw tekst voel ik rillingen lopen over mijn rug.
Niet dat de mens daar veel aan geleerd heeft. Jammer toch.
Zoiets mag men zeker nooit vergeten!
Knap gebracht Jan.
Gr.
P-TER
LikeLike
heel merkwaardige foto’s Jan..
een geluk dat je die nog bewaard hebt..
de val van de Muur was één van de belangrijkste gebeurtenissen van de vorige eeuw en heeft de Europese geschiedenis grondig gewijzigd…
hopelijk komt er geen nieuwe “koude oorlog”, soms zou ik daaraan gaan twijfelen
een prettige zondag gewenst
LikeLike
En nu is Berlijn een aantrekkelijke stad, niet alleen voor toerisme maar ook voor wonen en werk. Langzaam maar zeker is iedereen daar weer overheen aan het komen. Een tijd die we zeker niet moeten vergeten, maar het was ook een vergelding voor alles wat Duits was in de tweede wereld oorlog.
LikeLike
Nu staat deze Muur weer volop in de aandacht.
Vorige week las ik iets over de herontdekking van een gedeelte van de Chinese Muur in Mongolie.
Anderen spreken over de Muren in Belfast of in Israel.
Blijkbaar blijven we met oude en nieuwe muren onderscheid maken tussen mensen.
De vooroordelen blijven jammer genoeg bestaan.
Bezorgde groet,
LikeLike