Bij de baggelmachine

Geplaatst op door

Vervening of turfwinning gebeurde in verschillende streken op verschillende manieren. In hoogveengebieden (boven de grondwaterspiegel) werd het veen eerst deels ontwaterd door sloten te graven. Daarna kon het veen direct gestoken worden, het z.g. turfsteken. In laagveengebieden zoals De Deelen lag het veen onder de waterspiegel. Daar werd het veen door de veenarbeiders als natte drab van de bodem geschraapt en dan op de legakker gelegd om te drogen. Na enkele dagen werd de natte veenlaag platgestampt, waarna er turven van konden worden gestoken. Om dit zware werk makkelijker en goedkoper te maken deed begin vorige eeuw de baggelmachine zijn intrede …

  • de baggelmachine was gemonteerd aan de voorkant van een platte schuit, die langs kabels werd voortbewogen (1)
  • een kooi waarin messen waren bevestigd werd eerst opgetakeld en vervolgens losgelaten (2)
  • de messen boorden zich ca 1,5 m in het veen. Als de kooi daarna weer werd opgehesen sloten zich vanzelf twee kleppen onder het gestoken pakket veen (3)
  • de inhoud werd in de schuit gestort en met water vermengd. Daarna kwam de veenbrij via een jacobsladder in de vloeigoot (4)
  • via de vloeigoot werd de veenbrij over de legakkers verspreid (5)
  • wanneer de veendrab enkele dagen had gedroogd, kon het worden aangestampt, zodat er later turven van gestoken konden worden
  • de baggelmachine werd aangedreven door stoom, en vrat zo zich letterlijk een weg door het veenlandschap

Tot zover wat algemene informatie over de (machinale) vervening, c.q. de turfwinning. In vervolg hierop morgen (een deel van) het verhaal achter de baggelmachine die hier in De Deelen ligt. Vandaag mogen jullie verder vrij rondkijken bij deze historische bonk roest. Doe dat wel voorzichtig, want je ligt zo in het veenwater …

  • wordt vervolgd

38 gedachten over “Bij de baggelmachine”

  2. Pingback: De baggelmachine in De Deelen | Schrijven met Licht

  5. Via je uitleg, waarvoor dank, ontdekken we een voortdurende evolutie in het verhaal van de mens. Hoe slimme koppen slimme machines uitvinden en deze gebruiken waarbij steeds minder handenarbeid nodig is.
    Eigenlijk gaan we altijd verder die weg op, en oude toestellen brengen een verhaal mee uit het verleden.
    Die oude foto is geweldig, doet me echt denken aan de tijd van mijn grootouders.

    Geliked door 1 persoon

    • Ach, je weet hoe het vaak gaat met dat soort dingen. Op het moment zo rond 1970 werd de waarde van dat soort dingen nog niet echt ingezien, denk ik. Het zal in de mijnstreek vast ook (deels) zo gegaan zijn.

      Like

  11. Heel indrukwekkend , die oude machine. Het geheel is gebouw als een tank lijkt me.
    Je hebt hier mooi werk geleverd, om die oude, vergeten machine terug op de kaart te brengen. Dikke bravo voor dit !
    Doorheen je logjes ben ik al meer over Friesland én de geschiedenis ervan te weten gekomen dan de “gewone” nieuwskanalen.
    Het waren barre tijden voor de arbeiders toen… de een na de andere uitvinding nam meer en meer zwaar werk van ze over. Het logische gevolg was het ontstaan van de eerste vakbonden en het vroege socialisme… Roerige tijden vol veranderingen !

    Geliked door 1 persoon

    • Dankjewel, Dirk, het was leuk om deze serie te maken, vooral ook omdat de plek van die oude machine zich aandiende. Ik heb zelf ook weer het nodige van opgestoken. Veel veen arbeiders leefden hier in grote armoede. Het is ook niet voor niks dat socialistische voormannen als Ferdinand Domela Nieuwenhuis en Pieter Jelles Troelstra in deze contreien op handen werden gedragen.

      Geliked door 1 persoon

      • Over dit onderwerp én de sociale geschiedenis in onze lage landen is best wel een verrijkend praat-boompje op te zetten 🙂
        In die ‘oude’ tijden zijn de sociale veranderingen echt wel verankerd, maar die in onze nieuwe tijden steeds meer afbrokkelen…
        Omdat de jonge mensen van nu, niet meer geloven in positief syndicalisme (én eerlijk socialisme) , is er weer veel werk aan de winkel…

        Geliked door 1 persoon

  13. Dat heb je heel voortreffelijk uitgelegd en geïllustreerd Jan. Nu begrijpen we ook beter wat die roestige machine daar in dat veen precies deed. Het zal een enorme besparing op spierkracht geweest zijn voor de arbeiders daar. Mijn voeten zijn nog droog hoor, ik ben heel voorzichtig meegewandeld 😉

    Geliked door 1 persoon

  14. Interessant! (En er is echt een voortreffelijk onderwijzer aan je verloren gegaan Jan!) Het moet een geplof en gesis van jewelste geweest zijn, daar in het veen. Die machines toen waren bovendien nogal kwetsbaar, helemaal mechanisch als ze waren. Ik was ooit op een tentoonstelling van oude landbouwmachines. De eerste combine! Dat ding hing, letterlijk, met snaren en draden en piepkleine veertjes en palletjes aan elkaar. Prachtig om te zien en geweldig uitgedacht, maar alleen er naar kijken veroorzaakte al een storing. Maar dit terzijde. Ik ben benieuwd naar het vervolg van het verhaal.

    Geliked door 1 persoon

    • Dankjewel, Peter, zelf denk ik ook wel eens, dat ik zo ongeveer de beste onderwijzer ben die nooit voor de klas heeft gestaan. 😉
      Wat die machines betreft, ze zullen zeker inderdaad kwetsbaar zijn geweest voor storingen. Maar zo’n baggelmachine moet tegelijkertijd ook enorm sterk geweest zijn, want er was nogal wat kracht nodig om zo’n brok natte veengrond naar boven te trekken, lijkt me. Blijft de bewondering voor de stand der techniek op dat moment.

      Geliked door 1 persoon

  16. Het moet een verrijking zijn geweest voor de turfstekers, een geweldige uitvinding. Nooit verloren laten gaan, zodra hij weg dreigt te zakken weer ophijsen al is het vergane glorie.

    Mijn vader had een klein landje waar hij zelf turf stak, baggerturf uit de aangelegen sloot. Ik heb wel enig idee van de zware arbeid die het moet zijn geweest in grote gebieden.

    Geliked door 1 persoon

    • Op het behoud van deze machine kom ik morgen nog even terug.
      Het was naar verluidt echt immens zwaar werk. Maar of dat ook betekent dat de veenarbeiders blij waren met de komst van zo’n machine, weet ik niet. Hoe karig het ook werd betaald, er moest wel brood op de plank komen, terwijl zo’n baggelmachine het werk van 60 arbeiders verrichtte.

      Geliked door 1 persoon

  17. Prachtig! Roest is soms een lust voor het oog. Zo’n machine was destijds wel een uitkomst, laagveen afgraven was verschrikkelijk werk. Er zullen zich heel wat mensen kapot hebben gewerkt in het veen.

    Geliked door 2 people

    • Ja, het was ongelooflijk zwaar werk, dat bovendien ook nog eens slecht betaald werd. Een groot deel van de verdiende grijpstuivers gingen vervolgens via de winkel of de kroeg direct of indirect weer terug naar de veenbaas. Of die machine daarmee door de arbeiders ook direct als een welkome uitvinding werd gezien weet ik niet, één baggelmachine deed tenslotte naar verluidt wel het werk van 60 veenarbieders.

      Geliked door 1 persoon

Reacties zijn gesloten.