Tagarchief: Smallingerland

Een vlag op een modderschuit

Geplaatst op door

Op de heenweg was ik in de fietstunnel vooral gefocust op de passerende fietsers en de in de verte stap voor stap verschijnende stadspoort waar ik naar op weg was …


Pas nadat ik KAPKAR / A7-29 X FT van alle kanten had bewonderd en gefotografeerd, viel het me op weg terug naar de auto op, dat het tunneltje vol gekliederd was met lelijke graffiti. Dat moet toch anders kunnen gemeente Smallingerland, die mooie stadspoort staat daar nu bijna letterlijk als een vlag op een modderschip. En ik weet wel dat er vroeger turf en aarde werd vervoerd met skûtsjes, maar neem dat nou hier niet te letterlijk op, gemeente Smallingerland …

Het moet toch mogelijk zijn om daar wat moois van te maken, zodat wandelaars en fietsers er echt een mooie entree krijgen! Neem eens een voorbeeld aan deze prachtige fietstunnel vol schaatsers bij schaatsdorp St. Jansklooster in De Weerribben. Aangezien het fietspad voorbij KAPKAR / A7-29 X FT en de fiets tunnel zowel in oostelijke als in noordwestelijke richting naar sportcomplexen leidt, zie ik in dit tunneltje onder de A7 wel een mooi groen landschap waar diverse sporten aan fietser en wandelaar voorbij trekken …

Bij de Kleastertsjerke (4)

Geplaatst op door

Bij ons ‘rûntsje om ‘e tsjerke’ zijn we intussen aan gekomen in de noordoosthoek van het kerkhof …

Zo eenvoudig, sober en puur als de eerste grafmonumenten die we zagen waren, zo strak en stilistisch zijn een paar van de graven die we hier aantreffen …

Bij de verbouwing van 1620 werd het driezijdig gesloten koor aan de oostzijde gesloopt en vervangen door een vlakke muur met jaartal-ankers en twee kleine vensters. In de twee kleine vensters is acrylaatglas van de Friese kunstenaar Jan Murk de Vries aangebracht …

Een paar stappen verderop treffen we een bekend beeld aan: “Goeie”. Of iemand nu komt of gaat, het is een groet die in Fryslân op elk moment past. Hier blijkt het te gaan om een onderdeel van wat ik echt een machtig mooi grafmonument vind. Anne blijft op deze manier de voorbijgangers ongetwijfeld nog lang groeten …

Voordat we onze weg kloksgewijs vervolgen, doen we morgen eerst nog even een stapje terug om een stille groet aan Albert te brengen …

Bij de Kleastertsjerke (3)

Geplaatst op door

Zoals ik aan het begin van deze serie al vertelde, maken we deze week ‘in rûnstje om de tsjerke’, oftewel een rondje om de kerk. Van de ingang in de westgevel lopen we kloksgewijs naar de noordelijke gevel van de Kleastertsjerke …

Voordat we de muur goed in beeld kunnen nemen, passeren we een aantal bijzonder vormgegeven grafmonumenten, waarvan ik vind dat ze het goed doen in deze omgeving. Eenvoudig, sober en doeltreffend, zonder nodeloze opsmuk, net als het kerkje …

In de noordwesthoek van het kerkhof staat het groene bankje dat ik hier vorige week ook al even liet zien. Als het van zichzelf niet zo’n pronkstuk zou zijn, was ik er zeker even op gaan zitten. Vanaf dat bankje heb je namelijk mooi zicht op de noordelijke gevel van de kerk. De kerk is gebouwd op een fundament van keistenen en de kerk is 14,25 m. lang en 7,5 m. breed. De muren zijn een halve meter dik en zoals de meeste Friese kerken is de stand west-oost …

Het eerste wat opvalt aan de noordzijde, zijn de spitsbogen: vier gesloten en drie met een venster. Ook zit er in deze muur een dichtgemetselde deur, het zgn. ‘noormannenpoortje’. In de middeleeuwen was deze donkere ingang bedoeld voor de (zondige) vrouwen …

In de zuidgevel, de lichtkant, is ook zo’n dichtgemetselde ingang te zien, die was bedoeld voor de mannen. Aan deze tweedeling kwam met de verbouwing in 1620 een eind. De ingangen voor mannen en vrouwen maakten plaats voor één ingang in de westelijke gevel …

Een blik door één van de ramen aan de noordzijde op een klein deel van het interieur, de preekstoel uit de eerste helft van de zeventiende eeuw. De kanselbijbel dateert uit 1643 …

Intussen zijn we al mooi op weg naar de oostelijke gevel …

Bij de Kleastertsjerke (2)

Geplaatst op door

De Kleastertsjerke van Kortehemmen is omstreeks 1300 gebouwd in gotische stijl. Het kerkje was van oorsprong als een soort bijkerk onderdeel van het grote Benedictijner klooster Smelna in het nabijgelegen Smalle Ee, dat omstreeks 1580 werd afgebroken …

Van Drachten, de huidige hoofdplaats van de gemeente Smallingerland, was toen nog geen sprake. Het bestuurlijk en kerkelijk leven speelde zich indertijd vooral af in de dorpen Oudega, Smalle Ee, De Wilgen, Boornbergum en Kortehemmen, die in een bijna rechte lijn op de kaart liggen. Ten westen van deze lijn lag het uitgestrekte laagveengebied waar pas in latere eeuwen De Veenhoop en Goëngahuizen door laagveenontginningen zijn ontstaan.

Ten oosten van de genoemde lijn lag een zeer uitgestrekt hoogveengebied. Pas omstreeks de 15e eeuw ontstonden de streekdorpjes Noorder Dragten en Zuyder Dragten, beide met een kerkje op een kerkhof. Halverwege de 17e eeuw groeiden beide dorpjes naar elkaar toe en pas sinds 1813 zetelt het gemeentebestuur in Drachten …

Tot zover deze situatieschets, terug naar de Kleastertsjerke. De ingang bevindt zich sinds 1620 in de westelijke gevel van de van kloostermoppen gebouwde kerk. De gevel rust op een paar zwerfkeien die deel lijken uit te maken van het fundament …

Steeds meer monumentale kerkgebouwen verliezen hun oorspronkelijke functie. Zo ook deze kerk in Kortehemmen, die tot 2013 werd gebruikt door de Protestantse Gemeente Boornbergum-Kortehemmen. In 2013 werd het gebouw eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Deze stichting neemt sommige monumentale kerken in eigendom over, omdat ze bepalend zijn voor de ‘skyline’ van het Friese landschap. Nergens anders in Europa zijn zoveel laatmiddeleeuwse kerken te vinden als in Noord-Nederland. De Stichting Alde Fryske Tsjerken wil voorkomen dat ze verdwijnen …

Ook zorgt de Stichting voor een nieuwe bestemming, zodat kerken ‘levende stenen’ blijven. Met ongeveer 90 zitplaatsen is de kerk tegenwoordig een mooie locatie waar kleinschalige concerten, exposities en lezingen worden houden. Ook voor de traditionele functies als ‘trouwen en rouwen’ kan de kerk worden gehuurd …

  • morgen gaan we naar de noordelijke gevel …

Gevonden: Ouders met kind

Geplaatst op door

Vorige week zondag schreef ik onder de titel: ‘Gezocht: ouders met kind’ een logje over een beeld van Kees Verkade dat leek te zijn verdwenen uit het centrum van Drachten. Waar kon dat nou gebleven zijn …?

Het antwoord kwam sneller dan verwacht. Terwijl ik vorige week woensdag met Jetske op pad was, kreeg ik een telefoontje van een ambtenaar van de gemeente Smallingerland. Om te beginnen wist ze me gerust te stellen: het beeld stond niet ergens in een stoffig depot en het was ook niet verkocht.
Het beeld blijkt in het verleden verschillende keren ten prooi te zijn gevallen aan vandalisme. In opdracht van de gemeente werden vernielingen wel elke keer netjes hersteld door Verkade, maar uiteindelijk werd besloten om het beeld te verplaatsen naar een veiliger locatie. Die locatie werd gevonden in de binnentuin van Museum Dr8888.

De onderstaande foto van het messing beeld uit 1971, dat overigens voluit ‘Vader en moeder met slingerend kind’ heet, is afkomstig van Museum Dr8888 …

Met dank aan de gemeente Smallingerland en Museum Dr8888.

15 Drachtster Stroffelstiennen

Geplaatst op door

Ieder jaar wordt in ons land op de laatste zondag van januari stilgestaan bij de slachtoffers van de Holocaust. De Nationale Holocaust Herdenking (voorheen de Auschwitzherdenking) vindt jaarlijks plaats in Amsterdam. De herdenking bestaat uit een stille tocht vanuit het Amsterdamse Stadhuis naar het Auschwitzmonument in het Wertheimpark.

Op 27 januari 2020 is het 75 jaar geleden dat concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz, hét internationale symbool van de Holocaust, werd bevrijd. Dit alles was voor mij reden om vandaag stil te staan bij de Joden die vanuit Drachten zijn weggevoerd en vermoord. Daarbij heb ik de Drachtster Stroffelstiennen als uitgangspunt genomen …

Stolpersteine (Struikelstenen, Stroffelstiennen), zijn een idee en ontwerp van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, om alle vermoorde Joodse slachtoffers te herdenken en te voorkomen dat ze worden vergeten. In elke steen zijn de naam,  het geboortejaar, de datum en het kamp van overlijden van een door de nazi’s vermoorde Joodse medeburger gegraveerd. De stenen liggen in voetpad of trottoir voor de toenmalige woningen van de slachtoffers.

Drachten had ten tijde van de Tweede Wereldoorlog maar een kleine Joodse gemeenschap. Van de vier Joodse gezinnen, die tijdens de oorlog in Drachten woonden, zijn alle vijftien gezinsleden op transport gesteld en vergast in een vernietigingskamp. Van drie families zijn er geen nabestaanden meer. Er is maar één klein Joods meisje, dat de oorlog heeft overleefd en zij is nog in leven: Hennie Zilverberg. Hennie is de kleindochter van Hinderika Zilverberg-Mozes en is tijdens de oorlog in Drachten en Kollumerzwaag ondergedoken geweest.

Vrijdagochtend heb ik een rondje door het centrum gemaakt om wat foto’s te maken van de 15 Stroffelstiennen die Drachten telt. Beter Wonen is het meest authentieke stukje Drachten en verkeert als enige van de 4 adressen nog in dezelfde staat als in de Tweede Wereldoorlog. Daarom heb ik alleen van deze straat een omgevingsfoto toegevoegd (zie boven) …

Beter Wonen 19

Hinderika Zilverberg – Mozes
Anna Zilverberg
Sara Zilverberg

hier woonden:

Hinderika Zilverberg-Mozes
Geboren 18 januari 1890
Gedeporteerd 1943 uit Westerbork
Vermoord op 30 april 1943 in Sobibor

Anna Zilverberg
Geboren 5 maart 1921
Gedeporteerd 1942 uit Westerbork
Vermoord op 23 november 1942 in Auschwitz

Sara Zilverberg
Geboren 19 november 1926
Gedeporteerd 1942 uit Westerbork
Vermoord op 23 november 1942 in Auschwitz

—–

Stationsweg 113a

Mozes Turksma
Betje Turksma – Benninga
Dora Jacoba Turksma

hier woonden:

Mozes Turksma
Geboren 26 juli 1885 te Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1942
Vermoord op 3 september 1942 in Auschwitz

Betje Turksma – Benninga
Geboren 8 januari 1885 te Eenrum
Gedeporteerd uit Westerbork in 1943
Vermoord op 14 mei 1943 in Sobibor

Dora Jacoba Turksma
Geboren 20 april 1921 te Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1942
Vermoord op 23 november 1942 in Auschwitz

—–

Kerkstraat 3

Jacob Turksma en Rosette Turksma – Benninga
Betsie Mok – Turksma
David Julius Turksma en Simon Turksma

hier woonden:

Jacob Turksma
Geboren 9 april 1888 in Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1943
Vermoord op 14 mei 1943 in Sobibor

Rosette Turksma – Benninga
Geboren 18 augustus 1886 in Eenrum
Gedeporteerd uit Westerbork in 1943
Vermoord op 14 mei 1943 in Sobibor

Betsie Mok – Turksma
Geboren 11 september 1923 in Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1943
Vermoord op 9 juli 1943 in Sobibor

David Julius Turksma
Geboren 19 mei 1925 te Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1942
Vermoord op 28 februari 1943 in Auschwitz

Simon Turksma
Geboren 12 februari 1927 te Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1943
Vermoord op 14 mei 1943 in Sobibor

—–

Noordkade 106b

Veronica Esje van Leer-Zwarts
Mozes van Leer en Vrougje van Leer
Dina van Leer

hier woonden:

Veronica Esje van Leer – Zwarts
Geboren 5 augustus 1900 te Raalte
Gedeporteerd uit Westerbork in 1942
Vermoord op 23 november 1942 in Auschwitz

Mozes van Leer
Geboren 20 augustus 1927 te Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1942
Vermoord op 28 februari 1942 in Auschwitz

Vrougje van Leer
Geboren 8 november 1928 te Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1942
Vermoord op 23 november 1942 in Auschwitz

Dina van Leer
Geboren 9 juni 1932 te Smallingerland
Gedeporteerd uit Westerbork in 1942
Vermoord op 23 november 1942 in Auschwitz

Dit mogen we nooit meer laten gebeuren! Laten we attent blijven, giftige monsters steken overal de kop op.

—–

Overige informatie en persoonlijke verhalen over de betreffende personen zijn te lezen op:

Stroffelstiennen voor 15 Joodse Drachtsters

Drie monniken onderweg

Geplaatst op door

Enige tijd geleden liet ik hier al eens enkele foto’s zien van een paar van wilgentenen gemaakte baltsende kraanvogels, die bij De Veenhoop aan de rand de Kraanlânnen staan. Aan de Kleasterkampen bij Smalle Ee wijst een kleine wirwar van borden erop dat er ook hier wat te zien is …

trije mûntsen ûnderweis – 1
trije mûntsen ûnderweis – 2
trije mûntsen ûnderweis – 3

Deels achter de boomwal verscholen ligt een wat hoger gelegen weiland. In het kader van het project WOODlandart is ook daar een fraai kunstwerk van wilgentenen verschenen. Op de oude kloosterheuvel staan sinds enige tijd drie van wilgentenen vervaardigde monniken die onderweg zijn. Net als de kraanvogels bij De Veenhoop zijn ook deze monniken bij Smalle Ee een verwijzing naar het verleden …

180628-1341x

In de 13e eeuw stond op deze zandrug een Benedictijner klooster. Door dit klooster werd Smalle Ee een belangrijke plaats waar veel kennis en bestuurservaring bijeen kwam. Zo was tot ongeveer 1600 onder andere het grietenijbestuur (het huidige gemeentebestuur) in Smalle Ee gevestigd. Dit verklaart ook de huidige gemeentenaam Smallingerland, die afgeleid is van Smalle Ee als bestuurscentrum.

180628-1336x

Toen in 1580 alle kloosters in Fryslân werden afgebroken, werd Smalle Ee een onbeduidend dorp. Niet veel later vestigde de grietman Van Haersma zich in Oudega. Zeven generaties Van Haersma hebben vervolgens vanuit Oudega de grietenij Smallingerland bestuurd. In de loop der tijd streefde het steeds verder groeiende Drachten Oudega voorbij. Uiteindelijk werd in 1831 het gemeentebestuur voorgoed verhuisd naar Drachten …

180628-1337x

De monniken zijn het project van De Wilgen, Smalle Ee en Buitenstvallaat. De Trije Mûntsen Underweis zijn ontworpen door beeldhouwer Jitze Sikkema en uitgevoerd met de hulp van vele enthousiaste dorpsgenoten en de kunstenaars Derk den Boer en Fokke Veurman gemaakt van lichte geschilde wilgentenen en donkerbruin gekleurde, ongeschilde wilgentenen die in de buurt zijn gekapt.