Het Stroïnkgemaal van binnen

Ik neem jullie nog weer even mee naar het Stroïnkgemaal. Het stoomgemaal dat in 1919-1920 werd gebouwd, werd genoemd naar dijkgraaf A.F. Stroïnk. Hij had ervoor geijverd om de waterhuishouding in het gebied sterk te verbeteren door ook Drenthe bij het bemalingsgebied te betrekken. In het begin had ’t gemaal twee stoommachines, vandaar de naam ‘stoomgemaal’ die het tot op de dag van vandaag onder de lokale bevolking heeft gehouden …


Op de Nationale Molendag kwamen we binnen in wat oorspronkelijk de ketelruimte was. De ruimte is nu vooral in gebruik als werkplaats, voor de open dag was hier een aantal informatiestands ingericht …

Nadat ik de houten kap had bekeken, beklom ik de trap naar het middelste deel van het gebouw. Daar staan onder de verhoogde dwarskap van het gebouw de zware machines. De horizontale schroefpompen worden aangedreven door 2 dieselmotoren en 1 elektromotor …

De totale maximale capaciteit van het gemaal bedraagt momenteel 3200 m3 per minuut. Dat komt neer op 4,6 miljoen m3 per dag. Dat is knap natuurlijk, maar het nog altijd volledig op stoom werkende Woudagemaal bij Lemmer pompt met gemak 6 miljoen m3 water per etmaal naar het IJsselmeer. Baas boven baas

– Hier kun je de hele geschiedenis en de technische specificaties van het gemaal lezen: Vollenhove – het Stoomgemaal

Bij het Stroïnkgemaal

Talloze keren waren we er samen al langs gekomen, het Watergemaal A. F. Stroïnk aan de oude Zuiderzeedijk tussen Blokzijl en Vollenhove (Google Maps). Vaak hadden we er ook een tussenstop gemaakt om een paar foto’s te maken van het mooie gebouw met zijn strakke vormen. Het gemaal is een monumentaal pand en een rijksmonument …


We hadden het er ook al eens over gehad, dat het wel mooi zou zijn om eens binnen te kijken. Die kans kregen we, nadat we in de eerste week van mei werden getipt over het feit dat het gemaal op de Nationale Molendag open zou zijn voor het publiek …

Het gemaal Stroïnk is het grootste gemaal van het Waterschap Drents Overijsselse Delta en regelt het peil op de boezem (waterbergingsgebied) van Noordwest-Overijssel en Zuidwest-Drenthe. De totale oppervlakte van dit gebied is ruim 50.000 hectare en kent een hoogteverschil van +14 NAP bij Vledder tot 2 meter onder NAP. Bij het peilbeheer dient het waterschap rekening te houden met verschillende, vaak conflicterende belangen van akkerbouw, veeteelt en natuur …


De grote ronde water-uitlaatpunten aan de voorkant van het gebouw hadden we op afstand al vaak gezien. Aan de achterklant van het gebouw wordt het water uit het achterland binnengelaten. Met behulp van een breed krooshek wordt drijvend materiaal, zoals planten en hout tegengehouden …

De bouw van het stoomgemaal startte in 1918. Het stoomgemaal werd officieel geopend op 9 juni 1920. Het gemaal had toen twee pompen en twee rechtopstaande stoommachines. In 1928 is er een derde pomp gebouwd. Vanaf 1953 is de aandrijving van de pompen stapsgewijs vervangen door een dieselmotor. In 1982 is de aandrijving van de grootste pomp geëlektrificeerd …

Later nemen we eens een kijkje binnen.

Bij het Stroïnk-gemaal

Na ons bezoek aan het rietland zijn we via een landelijke route teruggereden naar ons startpunt. Daarbij passeerden we het uit 1919 daterende ‘gemaal A.F. Stroïnk‘ aan de oude Zuiderzeedijk bij Vollenhove …

Het is het grootste gemaal van het Waterschap Reest & Wieden en regelt het peil op de boezem (waterbergingsgebied) van Noordwest-Overijssel en Zuidwest-Drenthe. De totale oppervlakte van dit gebied is ruim 50.000 hectare en kent een hoogteverschil van +14 NAP bij Vledder tot 2 meter onder NAP …

Bij het peilbeheer moet het waterschap rekening te houden met verschillende, vaak conflicterende belangen van akkerbouw, veeteelt en natuur. Sinds 1997 is er bij het gemaal ook een waterinlaat aangebracht, zodat er ook voor gezorgd kan worden dat een watertekort in het verzorgingsgebied van het waterschap Reest en Wieden kan worden aangevuld met kwalitatief goed water. …

Het gemaal heeft een capaciteit van 3400 m³ per minuut, dat is 3,4 miljoen liter water, oftewel een zwembad van 50 meter lang, 30 meter breed en 2.30 meter diep. Een te hoge waterstand kan daarmee vrij snel worden aangepast …

Naast het gemaal staat nog een hoogwaterkanon, waarmee de bevolking in vroeger tijden gewaarschuwd kon worden bij gevaarlijk hoog water …

De laatste rietoogst

Naar mate Acnes en MS me meer hinder en pijn bezorgen, moet ik vaker afspraken, uitjes en fotogelegenheden aan me voorbij laten gaan. Zo ook eind vorige week en afgelopen weekend. Het was de bedoeling om samen met mijn fotomaatje Jetske verslag te doen van wat waarschijnlijk de laatste keer is, dat de rietsnijders die ik al een paar jaar volg actief zijn in de Prikkepolder …

160401-1325x

In 2016 heb ik onder de titel Help, de rietsnijder verzuipt (1) al uitgebreid verslag gedaan van de door mensenhand veroorzaakte wateroverlast in het rietland van de Prikkepolder (zie bovenstaande foto). Dit jaar was de overlast opnieuw zo groot dat de mannen zich genoodzaakt zagen om een rupsmaaier te huren om het riet eraf te kunnen krijgen. Dat is overigens niet deze rupsmaaier, want die heb ik in december 2011 bij de Leijen aan het werk gezien …

110303-1404x

Na een intussen 7 jaren durende strijd tegen de overheid, is er nog steeds geen duidelijkheid over schadevergoeding of compensatie voor de rietsnijders. Wel is intussen duidelijk dat ook dit gebied in navolging van de aangrenzende weilanden onder water gezet zal worden. Gelukkig kon Jetske er wel bij zijn toen het laatste riet hier vorige week werd geoogst. Haar uitgebreide fotoverslag kun je hier vinden: “Rupsmaaier in het rietland”.

Watergemaal A.F. Stroïnk

De ‘poldermonsters’ die we hier gisteren het water in zagen duiken maken onderdeel uit van het uit 1919 daterende ‘gemaal A.F. Stroïnk‘ aan de oude Zuiderzeedijk bij Vollenhove. Door deze enorme buizen wordt het teveel aan water uit het achterliggende polderland afgevoerd naar het IJsselmeer, het zijn geen waterinlaten, zoals Sjoerd veronderstelde, maar wateruitlaten …

161123-1417x

Het gemaal Stroïnk is het grootste gemaal van het Waterschap Reest & Wieden en regelt het peil op de boezem (waterbergingsgebied) van Noordwest-Overijssel en Zuidwest-Drenthe. De totale oppervlakte van dit gebied is ruim 50.000 hectare en kent een hoogteverschil van +14 NAP bij Vledder tot 2 meter onder NAP. Bij het peilbeheer dient het waterschap rekening te houden met verschillende, vaak conflicterende belangen van akkerbouw, veeteelt en natuur …

161123-1409x

Vanwege de mooie strakke lijnen van dit opvallende vroeg twintigste-eeuwse bouwwerk nodigt het mij bij stil weer eigenlijk elke keer wanneer we er langs komen uit om er een paar weerspiegelingsfoto’s van te maken …

161123-1402x

Tot slot nog even een paar cijfers m.b.t. het Stroïnkgemaal. Het gemaal heeft een capaciteit van 3400 m³ per minuut, dat is 3,4 miljoen liter water, oftewel een zwembad van 50 meter lang, 30 meter breed en 2.30 meter diep. Een te hoge waterstand kan daarmee vrij snel worden aangepast.

Een noodkreet uit het rietland

Nadat ik hier begin april al een paar artikelen had geschreven over de problemen waarmee de rietsnijders in de Prikkepolder werden geconfronteerd als gevolg van de gewijzigde waterhuishouding in het gebied (“Help, de rietsnijder verzuipt” en “Daarom verzuipt de rietsnijder“), bereikte me vorige week opnieuw een noodkreet van de rietsnijders: het riet lijkt te roesten en vroegtijdig af te sterven. Tot dusver was duidelijk dat de waterstand in het rietland van Klaas omhoog ging als gevolg van kweldruk door de aanleg van nieuwe natuur annex waterberging in het naastgelegen gebied Wetering West. Nu lijkt er meer aan de hand te zijn …

Omdat wat frisse lucht en beweging zo tegen het eind van de Olympische Spelen geen kwaad kon, besloot ik mijn blogvakantie even te onderbreken om samen met mijn fotomaatje Jetske en haar zwager rietsnijder Klaas de situatie even in ogenschouw te nemen …

160819-1401x

In de Prikkepolder aangekomen, liet Klaas zien wat er aan de hand is. Op de bovenstaande foto is goed te zien, dat het riet alleen langs de water hogere randen van de rietpercelen tot volle wasdom komt. Daar is het riet manshoog en getooid met mooie volle pluimen. Op de onderstaande foto is goed te zien, dat het riet verderop in het perceel nauwelijks tot borsthoogte reikt en van pluimen is nauwelijks sprake …

160819-1405x

Klaas trok hier en daar een stengel uit de grond om uit te kunnen leggen wat er gebeurt. Blad en stengels hebben vroegtijdig hun volle groene kleur verloren, ze kleuren geel en bruin en de bladeren krullen op een ongebruikelijke manier op …

160819-1407x

En zo ziet het blad er van dichtbij uit. Zo mag het riet er in november of december misschien uitzien tegen de tijd dat de rietoogst begint, maar in augustus is dat normaal gesproken zeker niet aan de orde …

160819-1439x

Veel stengels hebben zelfs hun blad al helemaal verloren. Geen wonder dat het riet maar amper tot borsthoogte reikt, de groei is er volledig uit en het riet lijkt af te sterven. In de ruim 30 jaar dat Klaas hier als rietsnijder actief is, heeft hij dit nog niet eerder meegemaakt …

160819-1443x

Alleen aan de hoger gelegen randen van de rietpercelen van Klaas groeien nog mooie groene rietstengels, die fris en vol in het blad zitten. Zo hoort gezond riet eruit te zien …

160819-1451x

Om het verschil met gezond riet nog wat beter te kunnen zien, zijn we na de inspectie van Klaas zijn percelen in de Prikkepolder nog even naar een stuk rietland bij het wat verderop gelegen Kalenberg gereden …

160819-1505x

Daar dragen alle rietstengels mooie volle pluimen die zachtjes wiegen in de zuidelijke wind, en het riet is er meer dan twee meter hoog. Zo had het riet in de Prikkepolder er momenteel ook bij moeten staan …

160819-1506x

Omdat met het afsterven van het riet zijn broodwinning wordt bedreigd, heeft Klaas de Wageningen Universiteit in de arm genomen om de oorzaak te achterhalen. Onderzoek van het water heeft intussen geleerd dat het ijzergehalte in het water ruim zes maal hoger is dan in de tuinbouw maximaal schijnt te zijn toegestaan. Het heeft er alle schijn van dat door de aanleg van de waterberging in Wetering West water uit een dieper liggende ijzerhoudende bodemlaag in beweging heeft gebracht, dat nu in de Prikkepolder omhoog komt. Gisteren hebben medewerkers van de Universiteit Wageningen in de Prikkepolder monsters van het riet uit het land gehaald voor onderzoek.

Ik blijf de zaak volgen. Maar met het oog op de warmte die momenteel over ons land rolt, trek ik mij op zoek naar verkoeling voorlopig in alle rust weer even terug in mijn hangmat …   🙂

– wordt vervolgd –

Daarom verzuipt de rietsnijder!

Het wordt tijd om de mist, die hier de laatste dagen in figuurlijke zin is ontstaan rond het verzuipen van de rietsnijders, te laten optrekken. Om te beginnen pak ik er nog eens een foto bij uit de serie die ik op 12 februari in de mist heb gemaakt op de plaats waar in 2012 en 2013 kraanmachines en vrachtwagens ronkten …

160212-1104x

De volgende foto’s heb ik vorige week vrijdag ongeveer op dezelfde plek gemaakt. Van het boerenland bij Wetering West is niets meer overgebleven, het gebied is veranderd in de grootste waterberging van de provincie Overijssel. Samen met het aangrenzende Wetering Oost is het één van de grootste gestuurde waterbergingsgebieden in Nederland geworden …

160401-1352x

Er zijn waterbergingsgebieden die normaal gesproken droog staan, en die pas als waterberging worden gebruikt op het moment dat extreem veel heeft geregend. Dat is in Fryslân o.a. het geval met de retentiepolder It Eilân. Daarnaast zijn er waterbergingsgebieden waar altijd water blijft staan, en waar extra water wordt toegelaten bij extreem hoog water. In de nieuwe waterberging bij Wetering West staat altijd water, en dat water komt buiten de waterberging weer omhoog in het aangrenzende rietland…

160401-1355x

Jetske schreef op haar weblog het volgende over de veranderingen rond Wetering: “In het voortraject rezen er vragen over wat dit plan voor gevolgen zou hebben voor de omliggende landerijen. Op een vergadering werd deze vraag gesteld door de eigenaar van een aangrenzend perceel. Het was ook meteen de laatste keer dat betrokkenen aanwezig mochten zijn. De vraag betrof de kweldruk. Kwel ontstaat door een ondergrondse waterstroom van een hoger gelegen gebied naar een lager gelegen gebied. Hoe meer doorlatend de grond is hoe meer water er doorheen stroomt. Omdat we in dit gebied te maken hebben met veengrond sijpelt het water gemakkelijk van dit watergebied naar de omliggende rietlanden van Staatsbosbeheer. In het voortraject heeft Waterschap Reest en Wieden, Staatsbosbeheer gewaarschuwd voor het ontstaan van kweldruk. “Staatsbosbeheer vond dit geen probleem”, aldus het Waterschap …”

160401-1356x

Al met al kom ik tot de conclusies dat er bij een aantal logge overheidsinstanties achter de tekentafel weer prachtige plannen zijn bedacht, die ondanks bedenkingen en bezwaren van belanghebbenden weer ‘rücksichtslos’ zijn uitgevoerd. De boeren zullen vast goed zijn uitgekocht, maar met de rietsnijders die in de aangrenzende rietlanden hun brood moeten verdienen, is geen rekening gehouden. Het idee dat de hardwerkende rietsnijders hun zware werk in die voor de toerist zo idyllische omgeving puur uit hobby en liefhebberij doen, berust op een groot misverstand. De rietsnijders die ik ken, zijn voor 75-85% van hun inkomen afhankelijk van de rietteelt …

160113-1352xx

De logjes van de afgelopen dagen hebben duidelijk gemaakt, dat donkere wolken zich beginnen samen te pakken boven de rietsnijders. Er zullen waarschijnlijk nog heel wat vergaderingen en mogelijk zelfs juridische procedures nodig zijn om het tij te keren. Terwijl het toch niet zo moeilijk is, lijkt me …

Over het algemeen ben ik geen tegenstander van maatregelen om extra water te kunnen bergen, en ik sta ook niet bekend als een tegenstander van natuurontwikkelingsprojecten. Integendeel! Maar wanneer je als gevolg van dergelijke projecten mensen het brood uit de mond dreigt te stoten, dan tref je daar een nette regeling mee. Of je kiest ervoor om in dit geval de waterberging zo in te richten, dat je hem alleen hoeft te gebruiken op het moment dat het echt nodig, zodat de rietsnijder op een normale manier zijn werk kan blijven doen. Hoe dan ook, ploeterend als op de foto’s in mijn voorgaande logjes en als op de onderstaande foto’s, die ik voor de gelegenheid even van Jetske heb geleend (dank daarvoor!), kan de rietsnijder zijn werk niet blijven doen. Op dit moment heeft het er helaas alle schijn van dat men de kleine man hier laat verzuipen …

160405-0001x