De Kleastertsjerke van Kortehemmen is omstreeks 1300 gebouwd in gotische stijl. Het kerkje was van oorsprong als een soort bijkerk onderdeel van het grote Benedictijner klooster Smelna in het nabijgelegen Smalle Ee, dat omstreeks 1580 werd afgebroken …

Van Drachten, de huidige hoofdplaats van de gemeente Smallingerland, was toen nog geen sprake. Het bestuurlijk en kerkelijk leven speelde zich indertijd vooral af in de dorpen Oudega, Smalle Ee, De Wilgen, Boornbergum en Kortehemmen, die in een bijna rechte lijn op de kaart liggen. Ten westen van deze lijn lag het uitgestrekte laagveengebied waar pas in latere eeuwen De Veenhoop en Goëngahuizen door laagveenontginningen zijn ontstaan.

Ten oosten van de genoemde lijn lag een zeer uitgestrekt hoogveengebied. Pas omstreeks de 15e eeuw ontstonden de streekdorpjes Noorder Dragten en Zuyder Dragten, beide met een kerkje op een kerkhof. Halverwege de 17e eeuw groeiden beide dorpjes naar elkaar toe en pas sinds 1813 zetelt het gemeentebestuur in Drachten …

Tot zover deze situatieschets, terug naar de Kleastertsjerke. De ingang bevindt zich sinds 1620 in de westelijke gevel van de van kloostermoppen gebouwde kerk. De gevel rust op een paar zwerfkeien die deel lijken uit te maken van het fundament …

Steeds meer monumentale kerkgebouwen verliezen hun oorspronkelijke functie. Zo ook deze kerk in Kortehemmen, die tot 2013 werd gebruikt door de Protestantse Gemeente Boornbergum-Kortehemmen. In 2013 werd het gebouw eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Deze stichting neemt sommige monumentale kerken in eigendom over, omdat ze bepalend zijn voor de ‘skyline’ van het Friese landschap. Nergens anders in Europa zijn zoveel laatmiddeleeuwse kerken te vinden als in Noord-Nederland. De Stichting Alde Fryske Tsjerken wil voorkomen dat ze verdwijnen …

Ook zorgt de Stichting voor een nieuwe bestemming, zodat kerken ‘levende stenen’ blijven. Met ongeveer 90 zitplaatsen is de kerk tegenwoordig een mooie locatie waar kleinschalige concerten, exposities en lezingen worden houden. Ook voor de traditionele functies als ‘trouwen en rouwen’ kan de kerk worden gehuurd …

• morgen gaan we naar de noordelijke gevel …