terpengebied | Afanja's Weblog

We zetten onze rit voort en kwamen na ons bezoek aan Boazum al snel aan in Jorwert, Jorwerd in het Nederlands (Google Maps). “Het eerste het beste parkeerplekje in het centrum van het dorp is voor ons,” besloot Jetske. En zo was het ook, scheef tegenover ‘het Wapen van Baarderadeel’ zette ze de auto aan de kant …

Jorwert ligt in het hart van het vroegst bewoonde terpengebied van Fryslân. Het is één van de kenmerkende terpdorpjes die vaak met hulp van monniken gebouwd werden langs de Middelzee, die Fryslân tot de 16e eeuw in tweeën spleet. Jorwert zelf lag op veilige afstand van de veranderlijke kuststrook en raakte in verval toen de Middelzee werd ingepolderd. Dat is tegenwoordig niet meer aan het dorp af te zien …

We passeren ‘het Wapen van Baarderadeel’ met daarvoor het beeld ‘de Foardrager’ van kunstenares Hanneke Roelofsen. Het beeld legt een verbinding met het al 50 jaar bestaande ‘Iepenloftspul Jorwert’. Ik kom hier later nog op terug.

‘De Foardrager vertelt van poëzie, van al die verhalen die wij in ons dragen. Onder zijn voeten, op de sokkel, staan regels uit gedichten, speciaal gemaakt voor die gelegenheid. Door Jorwerters van de jongste tot de oudste, gekrast in tabletten natte klei. Geglazuurd en gebakken bij Tichelaar. Als verbinding, over al die tegels lees je regels uit Slauerhof, uit Shakespeare, uit scripten van 50 jaar Iepenloft. Regels, speciaal in het Fries, voorgedragen in de Notaristún …’

We vervolgen onze weg en komen langs een fraai optrekje met in de tuin een grote oude boom die last van zijn voet lijkt te hebben …

En dan zijn we uitgekomen bij de op een terp gebouwde, uit de 12e eeuw daterende Sint-Radboudkerk of Redbadtsjerke …

wordt vervolgd

Tegenwoordig is het noordelijk kustgebied goed beschermd door een zware en metershoge dijk langs de Waddenzee. In vroeger eeuwen was dat anders en werd een groot deel van Fryslân en Groningen regelmatig overspoeld door het zeewater. Toch werd dit gebied al vroeg bewoond …

Het Fries-Groningse kustgebied was lang een leeg en kaal landschap. De vruchtbare kweldergebieden liepen regelmatig tot ver landinwaarts onder water. Om er te kunnen leven en wonen, werden er terpen en wierden opgeworpen, kunstmatige hoogten in het landschap. Daar konden de kustbewoners bescherming tegen hoog water vinden …

Over hoe er gewoond werd was lang veel minder bekend. Van terpafgravingen hier in Firdgum en diverse andere terpdorpen in de omgeving heeft men intussen geleerd, dat de muren van terpboerderijen uit de 5e t/m 7e eeuw voornamelijk bestonden uit dikke muren van gestapelde kleizoden …

Het Yeb Hettinga Museum en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) maakten in Firdgum een reconstructie van een oude boerderij van graszoden. Het ontwerp van het Zodenhuis dateert van ongeveer 700 na Christus. Er is gekozen voor een stalgebouw met dakdragende muren van zoden. De zoden voor dit wetenschappelijk experiment (11.000 stuks) komen uit het buitendijkse gebied bij Hallum, ongeveer een km ten noorden van de Zeedijk …

Omdat zowel het museum als het Zodenhuis gesloten waren, konden we alleen even naar binnen kijken door de gedeeltelijke open rand tussen de muren en het dak. Zo is toch mooi te zien dat er bijna overal gebruik gemaakt is van pen-en-gatverbindingen. Omdat het zodenhuis veilig moet zijn voor publiek, is op enkele plekken node gebruik gemaakt van draadstaalverbindingen …

Omrop Fryslân heeft het hele proces van de bouw van het Zodenhuis vastgelegd in een tweedelige documentaire. Archeoloog Daniël Postma van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) neemt ons in aanloop naar de bouw mee op een studiereis naar IJsland en Schotland om daar informatie te vergaren over de zodenhuizen of de restanten daarvan, die daar nog goed bewaard in het landschap te vinden zijn.

O, en laat je niet afschrikken door het feit dat het een documentaire van Omrop Fryslân is. Het gaat om een Nederlands- en Engelstalige productie …