Het gemaal en ‘Us Ferlosser’

Geplaatst op 22 oktober 2024 - 13:18 door Jan K. alias Afanja

Aan de zuidgevel van het Tripgemaal prijkt nog altijd het portret van de Nederlands politicus, sociaal-anarchist, en antimilitarist Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846 – 1919). Het is als linosnede in 1923 gemaakt door Domela’s zoon, kunstenaar César. Domela Nieuwenhuis geldt als één van de oprichters van de socialistische beweging in Nederland. Ook was hij de oprichter van het tijdschrift Recht voor Allen …

portret van Domela Nieuwenhuis op de zijmuur van het Tripgemaal

Het portret staat symbool voor de sociale geschiedenis van dit gebied. Turf winnen voor de veenbaas was hard werken in barre omstandigheden. Domela kwam op voor de veenarbeiders en werd gezien als held: ‘Us Ferlosser’ (Onze Verlosser). In veel arbeiderswoningen was een foto van hem te vinden. Dankzij zijn aanhang in dit gebied werd Domela Nieuwenhuis verkozen in de tweede kamer. Zijn naam wordt door oudere mensen in de streek nog steeds met groot respect uitgesproken …

achter het groen staat een slecht leesbaar bord met de tekst 'Domela Nieuwenhuis - 1846-1919 - RECHT VOOR ALLEN

Het is alleen jammer dat het portret, maar voor de tekst ‘RECHT VOOR ALLEN’, in de loop der jaren minder goed zichtbaar is geworden. Dat was in 2014 (linksonder) en 2019 (rechtsonder) toch nog net wat beter. Hopelijk wordt er nog aan gewerkt …

– wordt vervolgd

Bij het Tripgemaal

Geplaatst op 21 oktober 2024 - 10:46 door Jan K. alias Afanja

Precies 100 jaar na de ingebruikname van het eerste stoomgemaal in Nederland werd aan de Hooivaartsweg in Gersloot Polder de eerste steen gelegd voor het Tripgemaal in 1876 door veenbaas Wopke Jans Dragstra. Het gemaal verving er alle negen bestaande windmolens, zodat drooglegging niet meer uitsluitend van de wind afhankelijk zou zijn. Het gemaal dankt zijn naam aan de familie Trip. Zij vormden drie opeenvolgende generaties lang de machinisten van het gemaal …

Het Tripgemaal groeide mee met de technische ontwikkelingen. Van stoom naar gas, van gas naar olie en van olie naar elektriciteit. Honderd jaar na zijn ingebruikname, in 1976, werd het gemaal overbodig. Een nieuw gemaal nam het drooghouden van de polder over. Als iconisch gebouw blijft het Tripgemaal de aandacht trekken. De link die het gebouw heeft met de sociale geschiedenis, de industriële ontwikkeling van de afgelopen anderhalve eeuw, het landschap en de natuur spreken nog steeds tot de verbeelding …

het Tripgemaal aan de Hooivaart bij Gersloot

de nieuwe eigenaren hebben het gemaal een fraaie opknapbeurt gegeven

Het afgegraven veengebied is deels landbouwgrond geworden, maar voor een groot deel is het nu natuurgebied De Deelen, met water, moeras en smalle graslanden. Een waterrijk natuurgebied dat ruimte biedt aan diverse Rode Lijstsoorten. Ook het Tripgemaal heeft intussen een andere functie gekregen. Ik heb het Tripgemaal alleen jarenlang gekend als galerie met woonhuis. Liefhebbers van Friese kunst en cultuur konden er genieten van verschillende exposities …

de geschiedenis van het Tripgemaal is op plexiglas aan de muur te lezen

Het Tripgemaal heeft onlangs nieuwe eigenaren gekregen. Tjibbe Hooghiemstra en Hiltje van der Wal. Zij hebben van het gebouw weer iets moois gemaakt, het zit weer strak in de lak en ook van binnen lijkt het er goed uit te zien. De nieuwe eigenaren stellen het Tripgemaal tegenwoordig beschikbaar als podium voor mooie initiatieven op het gebied van kunst en cultuur, voedsel, burgerinitiatieven, landschaps- en natuurontwikkeling: Het Tripgemaal …

de buitenmuur met boven de deuren de naam van het Tripgemaal

het Tripgemaal en een paar van de oude elektriciteitspalen met porseleinen potjes

– wordt vervolgd

Domela’s muur

Geplaatst op 17 januari 2019 - 12:08 door Jan K. alias Afanja

Zoals ik gisteren al schreef, toonde voormalig eigenaar Thom Mercuur (1940 – 2016) in de expositieruimte van het Tripgemaal o.a. gebruiksvoorwerpen, foto’s, boeken, etc. die de turfwinning en de slechte sociale leefomstandigheden in deze streek weer in herinnering brachten. Daarvan is ook vandaag de dag aan de buitenzijde van het gemaal nog wat terug te zien. Daarom ben ik via de verderop gelegen brug naar de overkant van de Heafeart gereden.

Aan de zuidgevel van het gebouw kijkt het stilistische portret van de Nederlands politicus, sociaal-anarchist, en antimilitarist Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846 – 1919) nog steeds uit over het polderland. Domela Nieuwenhuis geldt als één van de oprichters van de socialistische beweging in Nederland. Ook was hij de oprichter van het tijdschrift Recht voor Allen …

Domela was in Nederland populair door zijn optredens bij stakingen van ambachtslieden, maar zeker ook bij die van de veenarbeiders. In veel arbeiderswoningen was een foto van hem te vinden. Omdat hij opkwam voor de Friese veenarbeiders, kreeg hij de bijnaam Us Ferlosser …

Domela’s muur – 1

Domela’s muur – 2

Domela’s muur – 3

Tot zover het hier al eerder besproken portret van Domela. Dan nu nog iets wat ik nog niet eerder onder de aandacht heb gebracht. Of ze een bepaalde betekenis hebben, weet ik niet, maar op de zijdeuren van het gemaal staan al jaren een paar ezeltjes geschilderd. En wat hier tot slot nog opvallend is: de bovengrondse bedrading met de ‘isolatiepotjes’ bovenin de palen aan de rechterkant van de weg, zoals ik ze nog ken uit mijn kinderjaren …

ezeltjesdeur – 1

ezeltjesdeur – 2

ezeltjesdeur – 3

Ik sluit dit logje over Us Ferlosser ook nu maar weer af met “De Internationale”, ditmaal in een uitvoering van Rob van de Meeberg. Want de strijd is nog altijd niet gestreden …

Het Tripgemaal

Geplaatst op 16 januari 2019 - 09:54 door Jan K. alias Afanja

Het uit 1876 daterende Tripgemaal staat aan de spiegelende Heafeart (Google Maps) bij Gersloot. Althans, dat heb ik tot voor kort altijd gedacht. Maar sinds 2013 staat het Tripgemaal formeel in de buurtschap Gersloot-Polder. In 2013 zijn – op initiatief van het lokale Plaatselijk Belang – witte plaatsnaamborden geplaatst. “Het dorp Gersloot-Polder heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het daarom sindsdien ‘in’ Gersloot,” aldus de hier vaak reagerende Frank van den Hoven op de pagina over Gersloot-Polder op zijn website www.plaatsengids.nl …

Het gemaal is vernoemd naar de familie Trip die drie generaties lang de machinisten van het gemaal waren. Samen met de bijbehorende machinistenwoning vormt het gemaal een rijksmonument. In 1988 is het leegstaande gemaal gekocht door Thom Mercuur (kunstverzamelaar, kunsthandelaar, galeriehouder, curator, uitgever en museumdirecteur). Hij heeft het complex indertijd verbouwd en ingericht als tentoonstellingsruimte en woonhuis. Mercuur toonde hier gebruiksvoorwerpen, foto’s, boeken, etc. die de turfwinning en de slechte sociale leefomstandigheden weer in herinnering brachten. Op dat laatste kom ik hier morgen nog even terug, wanneer we de blik op de zijkant van het gemaal richten …

Tripgemaal – 1

Tripgemaal – 2

Tripgemaal – 3

Tripgemaal – 4

Tripgemaal – 5

– wordt vervolgd –

Gesluierd gemaal

Geplaatst op 15 januari 2019 - 11:38 door Jan K. alias Afanja

Voordat ik iets vertel over het gemaal, moet er eerst maar eens even iets worden rechtgezet, lijkt me. Er waren een paar mensen die het idee hadden dat de foto van gisteren op de kop stond. Maar niets is minder waar natuurlijk. De weerspiegeling in een sloot of kanaal geeft gewoon altijd een omgekeerd beeld van de werkelijkheid.

Maar sommige weerspiegelingen zijn zo mooi, dat ze ook verticaal omgedraaid weer mooi zijn. Deze weerspiegeling van het Tripgemaal lijkt me daar een mooi voorbeeld van. Zo lijkt ’t wat een gesluierd gemaal. En voor de duidelijkheid: dit is dezelfde foto als gisteren, maar dan nu ècht op zijn kop …

– wordt vervolgd –

Recht voor allen

Geplaatst op 1 mei 2014 - 10:50 door Jan K. alias Afanja

Onderweg naar het natuurgebied De Deelen kom ik altijd langs het uit 1876 daterende, niet meer in gebruik zijnde, Tripgemaal aan de Hooivaart bij Gersloot. Samen met de bijbehorende machinistenwoning vormt het gemaal een rijksmonument. In 1988 is het leegstaande gemaal gekocht door Thom Mercuur (kunstverzamelaar, kunsthandelaar, galeriehouder, curator, uitgever en museumdirecteur). Hij heeft het complex verbouwd en ingericht als tentoonstellingsruimte en woonhuis. Mercuur toont hier gebruiksvoorwerpen, foto’s, boeken, etc. die de turfwinning en de slechte sociale leefomstandigheden weer in herinnering brengen …

140422-1318x

Ook aan de buitenkant van het gebouw is daarvan al iets te zien, maar daarvoor moeten we eerst naar de overkant van de Hooivaart. Voor dit logje van de eerste mei, van oudsher toch de Dag van de Arbeid, ben ik onlangs even een stukje omgereden om daar via de brug terecht te komen …

140422-1343x

Op de zuidgevel van het huis prijkt al jaren een stilistisch portret van de Nederlands politicus, sociaal-anarchist, en antimilitarist Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846 – 1919). Domela Nieuwenhuis geldt als één van de oprichters van de socialistische beweging in Nederland. Tevens was hij de oprichter van het tijdschrift Recht voor Allen …

140422-1354x

Hij was in Nederland populair door zijn optredens bij stakingen van ambachtslieden, maar zeker ook bij die van de veenarbeiders. In veel arbeiderswoningen was een foto van hem te vinden. Omdat hij in zijn leven opkwam voor de Friese veenarbeiders, kreeg hij de bijnaam Us Ferlosser …

140422-1346x

Het portret van Domela is hier zeer op zijn plaats, want in deze streek van Fryslân, waar de veenarbeiders jarenlang in ellende en armoede door het leven gingen, werd Domela regelmatig vergeleken met een heilige, die een kruistocht tegen het kapitaal voerde. En zijn naam wordt nog altijd door veel (vooral oudere) mensen nog steeds met groot respect uitgesproken …

140422-1348x

Buienluchten boven de Friese vlakte

Geplaatst op 19 oktober 2011 - 14:22 door Jan K. alias Afanja

Vandaag even een paar foto’s uit de bovenste lade van mijn nog steeds goed gevulde archief. Ze zijn vrijdag 7 oktober tussen 14:00 en 15:00 uur in het weidegebied ten westen van Drachten gemaakt, maar ze hadden ook van gisteren of vandaag kunnen zijn …

1. een bui ten noorden van Poppenhuizen …

111007-1400x