Bij de Romeinse Sterrenschans

De schans werd midden jaren ’90 ontdekt door een paar lokale historici. De schans lag in een dicht naaldbos, dat grenst aan een voormalig ven. Door de begroeiing was hij voor wandelaars en fietsers nauwelijks te zien. Meteen werden bij de verantwoordelijke overheden en instellingen al pogingen ondernomen om herstel te bewerkstelligen …


Nadat Natuurmonumenten in 1997 eigenaar van het landgoed ‘de Slotpleats’ was geworden, slaagden de pogingen om de schans te herstellen. Natuurmonumenten ging voortvarend aan de slag, en medio 2002 was de restauratie een feit. Het wallenpatroon is hersteld door de wallen te verstevigen en de greppels uit te graven …

De zeshoekige sterrenschans is waarschijnlijk een zogenaamde ‘oefenschans’ die dateert uit de 18e of 19e eeuw. Het vermoeden bestaat dat hij nooit een militaire functie heeft gehad en door de wiskundige Johann Hermann Knoop voor oefendoeleinden is aangelegd. Waarschijnlijk is de schans aangelegd om de Jonkheer Edzard van Burmania, zoon des huizes op het landgoed, alles te leren over zaken als wiskunde en vestingbouw …

De wiskundige Johann Hermann Knoop heeft meer sporen achtergelaten op landgoed ‘de Slotpleats’. Meer daarover in een vervolg op deze serie. Nu is het tijd om nog even rond te kijken. Zoals ik in het begin van deze serie al verteld, om het patroon van de schans goed te zien kun je het best hier even kijken: Romeinse Sterrenschans

Ik hoop jullie binnenkort een indrukwekkende echte verdedigingsschans te laten zien …

Langs de Beakendyk

Terwijl we van It Heechsân naar Bakkeveen reden, herinnerde ik Jetske aan de fotokuier die we eind december – ook al op een grijze dag – hadden gemaakt bij de slotboerderij van landgoed de Slotplaats bij Bakkeveen. Jetske heeft daar begin januari al een paar logjes over gepubliceerd, mijn verslag daarover wacht nog steeds op het juiste moment. En dat zou nu best eens dichterbij kunnen komen …


Hoe dan ook, ik besloot Jetske nu een ander deel van het landgoed te laten zien. Vanaf de Duerswâldmerwei liepen we over het fietspad langs de oude Beakendyk (Google Maps) in noordwestelijke richting langs een ven. Op de oever van het ven was een nieuw bankje geplaatst. Zei ik ‘bankje’ …? Nee, dit is een forse en hoge bank waar ik met mijn 1.95 m zelfs met mijn onderbenen vrij kon bungelen. Niet dat ik dat op dat moment heb gedaan, want we moesten eerst nog even een stukje doorlopen …

Een klein stukje verderop ligt links van de Beakendyk een oude schans in het landschap, de zogenaamde Romeinse Sterrenschans. Dit was een van de dingen die ik mijn fotomaatje wilde laten zien. Ze stortte zich meteen op het fotograferen van het nieuwe informatiepaneel bij de schans …


Daarna liepen we door naar een kijkplatform naast het fietspad, dat het publiek een betere blik op de schans moet geven. Daarvoor vind ik het platform overigens rijkelijk laag. Om het patroon van de schans goed te kunnen zien, kun je het best even op Google Maps kijken …

Op de geschiedenis van die oude schans kom ik in een vervolg nog terug. Nadat Jetske wat had rondgekeken en ik mijn onderdanen zittend op een bankje op het platform weer even rust had gegeven, stelde ik voor om nog een stukje verder te lopen. Daar wilde ik Jetske een aantal eeuwenoude beuken laten zien, dus we moesten weer doorrrr …

De Blessebrugschans

De picknicktafel die ik hier gisteren liet zien, biedt een mooi uitzicht over de Lindevallei. De Linde is een riviertje in de gemeente Weststellingwerf in het zuiden van Fryslân. Tussen het meertje Het Wijde en het dorp Slijkenburg vormt ze de natuurlijke grens tussen Overijssel en Fryslân …

140526-1157x

Omdat we nog maar pas onderweg waren en de koffie nog maar net achter de knopen hadden, zijn we niet aan die picknicktafel gaan zitten. Eerst moest er gewandeld en gefotografeerd worden, dat besloten we te doen bij de Blessebrugschans, die hier onlangs opnieuw is aangelegd op de oever van de Linde …

140526-1158x

De geschiedenis van de Blessebrugschans is ter plekke te lezen op een paar geïllustreerde informatieborden. De tekst van één van die borden heb ik overgenomen om het verhaal hieronder weer te geven …

140526-1150x

De Blessebrugschans, gelegen tussen Wolvega en Steenwijk, maakte in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) deel uit van de verdedigingslinie die Fryslân moest beschermen tegen mogelijke invallen van de Spanjaarden. De Fries-Groningse Waterlinie liep van de Zuiderzee, via Linde en Kuinder door Groningen naar De Dollard …

140526-1159x

Door het onder water zetten van aaneengesloten stukken land waren relatief weinig soldaten nodig om een groot gebied te beschermen. Alleen de inlaatplekken moesten met schansen of forten worden versterkt. De schansen in het oosten van het land staan niet allemaal aan het water, maar op strategische plekken om belangrijke zandruggen af te sluiten die als wegen door het veen dienden … De verwachte aanval op Fryslân bleef echter uit. De Blessebrugschans behoefde verdedigend geen dienst te doen …

140526-1203x

Een kleine eeuw later was Fryslân opnieuw het doelwit. De Bisschop van Munster – Christoph Bernhard Freiherr von Galen, in de volksmond beter bekend als Bommen Berend – had zijn zinnen gezet op het veroveren van de gewesten Fryslân en Groningen. Tezamen met Engeland, Frankrijk en de aartsbisschop van Keulen, had hij in 1672 de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de oorlog verklaard. Het gehele gebied rond De Lende en De Kuunder of Tsjonger werd weer in staat van verdediging gebracht …

140526-1211x

De oude schansen werden, voor zover nog aanwezig hersteld of opnieuw opgeworpen, zo ook de Blessebrugschans. Het land werd onder water gezet. Vanaf dat moment kon er van een heuse waterlinie worden gesproken, qua opzet te vergelijken met de oude Hollandse Waterlinie. Eind september 1672 deed het leger van de bisschop een aanval op de Blessebrugschans. Deze aanval werd afgeslagen …

140526-1216x

Begin 1673 werd opnieuw een aanval op onze provincie verwacht. De schansen werden bemenst en het waterpeil omhoog gebracht. Begin augustus was het zover. Het 18.000 manschappen tellende leger van Bommen Berend trok vanuit Steenwijk richting de provinciegrens. In schril contrast, hiermee bestond het Friese leger slechts uit 6000 soldaten …

140526-1223x

De echte aanval kwam op 5 augustus. De provincie werd op drie plaatsen binnengevallen: via de schans bij de Blessebrug, de schans bij de Bekhof en langs de schans van Makkinga. Het veroveren van de Terbandsterschans lag in het verschiet en daarmee de vrije doorgang naar Leeuwarden. Echter niet het Friese leger werd de grote tegenstander, maar het water …

140526-1222x

De Friese Waterlinie was wel gepasseerd maar het lage midden van Friesland moest nog genomen worden. Een sterke noordwestenwind deed daarbij het waterpeil in De Lende zo toenemen dat de enige vluchtweg naar Steenwijk, hier over de Blessebrugschans, geheel onder water kwam te staan. Wegen en sloten waren niet meer van elkaar te onderscheiden …

140526-1229x

Angstig om bij een mogelijke mislukking van een aanval op Leeuwarden in de val te lopen, besloot de vijand hals over kop via Wolvega en hier over de Blessebrug de aftocht richting Steenwijk te blazen …

140526-1217x

Langs de Friese Waterlinie

Vlak nadat we vorig jaar in februari samen een tocht langs het winterse Wad hadden gemaakt, kreeg mijn goede vriend Johan te maken met gezondheidsproblemen. Gisteren was het zo ver dat we er weer eens samen een dagje op uit konden trekken. We pakten de draad weer op alsof er geen tijd tussen had gezeten en het werd als vanouds weer een gezellige, maar ook vermoeiende dag, met een rit die ons langs een deel van de oude Friese Waterlinie voerde …

130226-1149x

Het (beeld)verslag van de tocht langs een aantal oude verdedigingsschansen of wat daar nog van over is, volgt binnenkort wel. Dat zal wel een vervolgverhaal worden, waar ik een dag of drie voor nodig hebben, en die tijd heb ik nu even niet. Daarom laat ik het hier op dit moment bij een foto van ons startpunt: de Beckhofschans ten zuidoosten van Oldeberkoop …

130226-1150x

Omdat 4 fotokuiertjes inclusief enig klimmen en dalen bij drie oude schansen het nodige van mijn benen heeft gevergd, beperk ik het vandaag tot een kuiertje in eigen tuin …

130227-1340x

Het is helemaal geen straf om even in de tuin te zijn, want nu de zon eindelijk weer eens volop schijnt, keert het leven hier na een lange winter weer terug. De sneeuwklokjes staan er al prachtig bij. Ze houden hun kelkjes weliswaar nog gesloten, maar dat is niet zo gek, want het is met ruim 3 ºC nog allerminst warm …

130227-1341x

Wie alvast wat ‘voorbereidend huiswerk’ wil doen, zou deze 22 minuten durende korte film “De Fries Waterlinie” kunnen bekijken. Deze film van Karst Berkenbosch en Albert Westerhuis over de Friese Waterlinie geeft een indruk waar de schansen lagen en wat er nu nog van te zien is.