Vandaag, 4 mei, is de Nationale Dodenherdenking in Nederland. Alle burgers en militairen die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (10 mei 1940) in oorlogssituaties of bij vredesoperaties in Nederland of waar ook ter wereld zijn omgekomen worden vandaag herdacht. Om 20:00 uur worden hiervoor twee minuten stilte in acht genomen …
Dit jaar heb ik gekozen voor twee oorlogsmonumenten in het Fries dorp Opeinde. Om te beginnen is er een oorlogsmonument, dat is gemaakt van een doormidden gekliefde, hartvormige grijze zwerfkei. Het monument is geplaatst op een cirkelvormig plateau van gele Woudgeeltjes, met daaromheen een natuurstenen rand. Het is gemaakt door de Drachtster beeldhouwer Anne Woudwijk. De gespleten kei symboliseert het gebroken hart van de samenleving van Opeinde in en na de bezettingstijd. Het monument herinnert aan acht dorpsgenoten die tijdens de oorlog zijn omgekomen …
Enkele meters verderop ligt het monument ‘Freonen foar altyd’ (‘Vrienden voor altijd’). Dit monument herinnert aan de tien inzittenden van een Engels en een Amerikaans vliegtuig. Beide toestellen zijn tijdens de oorlog neergestort bij Opeinde. De namen van deze tien gesneuvelden staan op het monument. Het monument werd op 5 mei 2010 onthuld door een overlevende van het Amerikaanse vliegtuig, navigator James McGahee …
De Drachtster beeldhouwer Anne Woudwijk en zijn dochter Roelie Woudwijk legden de volgende symboliek in het monument:
- De steen stelt een originele luchtkaart van Europa voor, half beschadigd door een in ’t vliegtuig uitgebroken brand.
- Symbolisch is het ook een luchtaanzicht op een beschadigd Europa (zie de opzettelijk ruw bekapte rand van de steen). De kleur zwart toont aan, dat driekwart van Europa gedurende die oorlogsdagen in een bijna hopeloze, zwarte tijd verkeerde. Het door Roelie Woudwijk gegraveerde witte gedeelte (o.a. Rusland, Engeland) betekent: onbezet gebied, vrijheid.
- Bij mooi weer wordt de blauwe lucht en de lucht weerkaatst in de steen.
- Symbolisch betekent dit de onlosmakelijke verbondenheid tussen het luchtruim en de aarde.
- Bij mooi weer kun je jezelf weerspiegeld zien in de steen, dwars door de namen van de tien slachtoffers.
- Symbolisch betekent het dat jij in een oorlog ook slachtoffer kunt worden. De overgang van leven naar dood kan immers pijlsnel plaatsvinden …
De vier ornamenten op de hoeken vertonen een eenvoudige schets van een voorwerp dat in een oorlogsvliegtuig onmisbaar was:
- De chronometer wijst als tijd aan: 13.15 uur. Deze tijd is niet willekeurig gekozen, maar geeft precies het moment aan, waarop het Amerikaanse vliegtuig de ‘Sacktime Story’ in Opeinde is neergestort.
- De hoogte- en drukmeter is schematisch afgebeeld als een cirkelende kringloop. Deze cirkelende lijnen komen precies overeen met een vrille, waarin een neerstortend, onbestuurbaar vliegtuig terecht kan komen.
- Het horloge is een normaal vliegtuighorloge, echter zonder wijzers. Een horloge zonder wijzers geeft geen tijd meer aan. Woudwijk bedoelt hiermee te zeggen dat de aardse tijd voorbij is en de grenzeloze, eeuwige tijd is aangebroken.
- Het kompas is op het westen gericht. Ook dat is bij Anne Woudwijk geen willekeur. Het betekent: wanneer een oorlogsvliegtuig zijn kompas op het westen had gericht, vloog het toestel richting Engeland, richting Vrijheid. Symbolisch gold ook dat voor ieder mens in de oorlog: richt je eigen ‘kompas’ (levenshouding) op het westen. Dan is er hoop …
Laten we ons vooral realiseren dat het fascisme van de Tweede Wereldoorlog niet begon in de vernietigingskampen. Het begon met het zaaien van haat, en het stelselmatig wegzetten en discrimineren van mensen. En dat is precies wat er op dit moment ook in ons land gaande is, tot in de Tweede Kamer. Laten we daar ook even bij stil staan. Het wordt tijd dat we ons echt bewust worden van de kwetsbaarheid van onze vrijheid en democratie.
Afanja's Weblog 