Categorie archief: Kunst & cultuur

De Visfontein van Stavoren

Geplaatst op door

Onze laatste halte die dag was Starum, Stavoren voor niet-Friestaligen. Daar wist Jetske beslag te leggen op het laatste parkeerplekje bij het VVV-kantoor en de haven (Google Maps) …

De gebouwtjes van het VVV en diverse lokale middenstanders konden me niet echt bekoren, maar de tropische verrassing lag vlak vóór die gebouwtjes: de Visfontein van Stavoren …

In het kader van Leeuwarden-Fryslân zijn er vijf jaar geleden 11 kunstzinnige fonteinen ontworpen voor de Elf Friese Steden. ‘De Visfontein voor Stavoren’ is ontworpen door de Amerikaans installatiekunstenaar Mark Dion.

“De zee geeft, de zee neemt. Stavoren, ooit een rijke Hanzestad, kan erover meepraten. Overstromingen, zeehandelsoorlogen, een haven die verzandde: meermalen verviel de stad tot armoede. Maar telkens richtte ze zich op en brachten zeevaart en visserij nieuwe welvaart. Volksverhalen als ‘de Vrouwe van Stavoren’ vertellen van dat wisselvallige lot. ‘De Vis voor Stavoren’ voegt daar een nieuw verhaal aan toe, met een knipoog naar een symbolische prent van Pieter Bruegel de Oude: ‘Hoe grote vissen kleintjes eten!’ We zien hoe de enorme open muil van een machtige vis ons langs de watersproeiende lippen naar binnen lokt. Wie ontsnapt in Stavoren de dans …?”

Terwijl Jetske nog even naar de andere kant van het havenhoofd liep, bleef ik zitten waar ik zat. Ik heb nog even overwogen om naar het beeld van ‘Het vrouwtje van Stavoren’ te lopen aan de andere kant van de brug. Maar een beter plekje dan bij het verkoelende geklater van het water, was nauwelijks denkbaar …

Bij it Reaklif

Geplaatst op door

Na de luchtwachttoren hebben we een kort bezoek gebracht aan het Mirnser Klif (Google Maps). Omdat daar op dat moment in fotografisch opzicht weinig te beleven was, sla ik dat hier over. We gaan direct door naar het hoogste van de Friese kliffen, het ca. 10 m hoge Reaklif (het Roode Klif) ten zuiden van Stavoren (Google Maps). Voor wielrenners is het de gemeenste klim in Fryslân, maar voor toeristen is het een prachtig een plekje om te genieten van een prachtig uitzicht over het IJsselmeer …

It Reaklif is ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd (ca. 150.000 jaar geleden), toen aan de voorkant van de gletsjers het landijs de bodem omhoog drukte. Gaasterland hield daar glooiende hellingen, een paar mooie stuwwallen en veel zwerfstenen in het landschap aan over. De oorspronkelijke keileemwand van It Reaklif is op het eind van de 19e-eeuw vergraven. Wat rest is een glooiende helling van ongeveer 10 meter hoogte …

Rond it Reaklif vond in 1345 de Slag bij Warns plaats, eigenlijk, veldslag tussen graaf Willem IV van Holland en de Friezen. De ridders van de graaf voeren vanuit Enkhuizen met een vloot over de Zuiderzee en kwamen geheel in harnas aan land tussen Laaxum en Stavoren. Ze hadden het plan om het Sint-Odulphusklooster bij Stavoren te veroveren en te gebruiken als vesting. Van daaruit zouden ze hun macht verder over Fryslân willen uitbreiden …

Onderweg naar Stavoren werden ze in aangevallen door de plaatselijke bevolking. De vissers van Laaksum en de boeren van Warns zagen hun huizen en hun bedrijven in vlammen opgaan, maar waren daarmee niet verslagen. Door de zware harnassen waren de soldaten geen partij voor de woedende boeren en vissers. De Hollanders maakten bovendien een tactische blunder door met hun zware harnassen naar het moerasachtige landschap rond it Reaklif te vluchten. De slag eindigde daardoor met een overwinning voor de Friezen en de dood van de graaf …

Ieder jaar wordt deze heroïsche strijd op de laatste zaterdag van september door een deel van de Friese gemeenschap herdacht bij de imposante steen met de tekst ‘Leaver dea as slaef’ (Liever dood dan slaaf), die op het hoogste punt van it Reaklif ligt. Bij de herdenking wordt vooral aandacht geschonken aan de Friese taal en cultuur. De laatste jaren wordt gestreefd naar verbreding en verjonging van het publiek …

Feroaring fan lucht

Geplaatst op door

Vrijdag heb ik met de iLark een ritje opnieuw gemaakt naar een plekje waar ik al vele jaren niet meer was geweest. Hier speelde zich het boek ‘Feroaring fan lucht’ (‘Verandering van lucht’) af, een boek van de Friese journalist/schrijver Rink van der Velde uit 1971. Het verhaal speelt zich af in en rond een arbeidershuisje bij de Lippenhuisterbrug (Google Maps) over het Koningsdiep ten zuiden van Beetsterzwaag. Toen ik er in oktober 1989 tijdens een fietstocht langs kwam, heb ik wat foto’s van het huisje gemaakt …

Durk Lugtigheid, alias Durk Snoad, is de vader van een huishouding met twaalf kinderen, die ergens diep in de Sweachster bossen in een oud arbeidershuisje woont. Een asociale huishouding, zo zal het zaakje tegenwoordig bestempeld worden. Durk Snoad leeft het meest van de steun vanwege niet te controleren rugklachten en van de stroperij. Hij is genetisch in opstand tegen het wettelijk gezag. Weldenkende en goedmenende mensen trachten er toch nog een fatsoenlijke huishouding van te maken en weten de familie in een huurwoning in Drachten te krijgen. Durk moet aan het werk tussen de vier muren van de Philipsfabriek aan de Oliemolenstraat. Dat kan natuurlijk alleen maar verkeerd aflopen …

Het boek ligt me na aan het hart, omdat de situatie van de verhuizing van het vrije platteland naar het kleinstedelijke Drachten in de jaren 60 heel herkenbaar is. Wij verhuisden rond die tijd vanuit het kleine gehucht Echten ook naar Drachten. En ook de boerefeint van weleer kwam bij Philips terecht. Ik heb daar in 2014 een blogje over geschreven: Echten – Commissiepolle (3) …

Het huisje van Durk Snoad lijkt intussen een riante woning te zijn geworden. Jammer genoeg valt er weinig meer van het huis te zien. Tussen struiken en bomen schemert een rieten dak, en wie goed kijkt, kan zien dat de naam ‘Feroaring fan lucht’, die eerst boven de deur stond, nu een prominent plekje heeft gekregen boven de klopper op de voordeur …

De natuur is er nog steeds prachtig. Het Alddjip of Koningsdiep meandert hier prachtig door het beekdal. Het grootste verschil met de situatie in oktober 1989 is eigenlijk nog dat de koeien nu aan de oostkant van de brug liepen te grazen, terwijl ze toen aan de westkant stonden. Zo gaan die dingen hier in the middle of nowhere …

Naast de brug over het Alddjip zat een libellenkenner. Hij was hier naar toe gekomen voor de metaalglanslibel, en hij had hem intussen al op de gevoelige plaat vastgelegd. Ook de weidebeekjuffer laat zich hier tegenwoordig regelmatig zien, vertelde hij. Ik kwam die dag niet verder dan een poepende en een paar parende korenbouten (denk ik). Het zou best eens kunnen dat ik daar binnenkort nog eens wat langer neerstrijk …

Wachten op hoog water

Geplaatst op door

Op 16 september 2019 kreeg de dikke vrouw gezelschap van een dunne vrouw. Sindsdien staan er op de Waddenzeedijk bij Holwerd twee reusachtige vrouwen in de richting van de Waddenzee te turen. De ene is dun, de andere is ronduit dik en ze zijn allebei een meter of vijf lang. Beide dames kijken uit over de groene kwelders en de altijd veranderende Waddenzee met op die dag daarboven een vriendelijk blauwe lucht met talloze windveren. In de verte zien ze de aankomende en vertrekkende veerboten met reizigers van en naar Ameland gaan. Ze staan er bij mooi weer, maar ook bij regen en storm. De twee vrouwen op de dijk bij Holwerd wachten maar op één ding en dat is: hoog water …

‘Wachten op hoog water‘ is het eerste kunstzinnige dijkproject van ‘Sense of Place’ dat na jarenlange voorbereiding tot uitvoering kwam. De beide vrouwen zijn van metaal. En ze zijn echt groot, ik schat dat ze wel vijf meter hoog zijn. Als je je uitrekt kun je net hun uitgestoken hand aanraken, Jetske laat dat in de onderstaande fotoserie goed zien. De standbeelden van beide vrouwen zijn gemaakt door de Friese kunstenaar Jan Ketelaar uit Drachten. Jarenlang heeft hij in zijn Sluis fabriek op het westelijke industrieterrein van Drachten met de beide vrouwen geworsteld om ze naar zijn hand te zetten …

Sense of Place is een project dat is opgezet door Joop Mulder (de oprichter van het Oerol festival op Terschelling), waarin landschapskunst in het Friese waddengebied centraal staat. We hebben in Fryslân nog steeds veel ruimte, daarom is het de perfecte provincie voor landschapskunst in die ruimte. Sense of Place maakt met culturele landschapsprojecten de unieke waarden van natuur, landschap en cultuurhistorie van het bijzondere UNESCO werelderfgoed Waddengebied zichtbaar. Langs de hele Waddenkust, van Den Helder tot de Dollard, op de eilanden en de vaste wal, zijn bijzondere projecten ontwikkeld  …

Jetske en ik waren die dag net op tijd om ongestoord een fotoserie van dit bijzondere wachtende koppel te kunnen maken. Vlak nadat ik de laatste foto hierboven had gemaakt, werd de dijk rondom de beelden in beslag genomen door een grote groep fietsers … ***

*** Ik lijk de laatste tijd een abonnement te hebben op plotselinge drukte op plaatsen waar het normaal gesproken lekker rustig is. Dat overkwam me de afgelopen weken ook al, toen we met Dirk en zijn eega in de Ecokathedraal waren. Daar renden plotseling twee groepen kinderen op luidruchtige wijze heen en weer, terwijl je er normaal gesproken alleen de vogels hoort fluiten. Enkele dagen later stroomde er ook nog eens een bus vol oudjes leeg om een bliksembezoek te brengen aan de Zwartendijksterschans, terwijl Jetske en ik daar net in alle rust aan de lunch zouden beginnen … 😉

De vrouw op de dijk

Geplaatst op door

Plotseling was ze daar, de voluptueuze vrouw die in december 2018 op de Waddenzeedijk bij Holwerd verscheen …

Niemand wist wat ze daar deed. Ze stond daar maar over de kwelder te turen. Alsof ze ergens op stond te wachten, maar waarop dan …?

– wordt vervolgd

KAPKAR / A7-29 X FT

Geplaatst op door

Drachten streeft ernaar om bij iedere toegangsweg een stadsmarkering te hebben, zodat de overgang tussen stad en platteland weer zichtbaar wordt, zoals dat vroeger het geval was toen steden stadspoorten hadden. Een eerder geplaatste ‘stadspoort’ wordt gevormd door het skûtsje Hendrika, dat sinds september 2019 op een rotonde aan de noordkant van Drachten ligt …


Drachten kent van oorsprong een rijke historie wat betreft de bouw van skûtsjes. Met deze stadsmarkering wil Drachten de verbinding met de scheepsbouw van weleer nieuw leven in blazen. In 2021 is er een nieuwe toegangspoort aan de zuidwestelijke rand van Drachten verschenen. En ook hier wordt weer de verbinding met de scheepsbouw gelegd. Voor het langsrazende verkeer is het vanaf de A7 goed te zien …


‘KAPKAR / A7-29 X FT’ ** is een ontwerp van Studio Frank Havermans. Het verwijst om te beginnen naar de portaalkraan van een scheepswerf, zoals die vroeger op de plaatselijke scheepswerven te zien waren. De locatie (Google Maps) vlakbij de snelweg is niet zomaar gekozen. Havermans markeert er ook een kruispunt van snelheden mee. Automobilisten, motorrijders en vrachtwagenchauffeurs reizen in de oost-west richting over de A7, fietsers en wandelaars kruisen de A7 in de noord-zuid richting. Staand boven de ingang van de fietstunnel onder de A7 krijgen passanten het gevoel ergens in of uit te gaan …


Nadat ik er onderdoor was gelopen, ben ik eerst naar het bankje een stukje verderop gelopen. Daar heb ik even lekker in de zon gezeten, jas dicht en kraag omhoog vanwege de straffe noordoostelijke wind. Daarna heb ik een rondje om de indrukwekkende sculptuur gemaakt. Daarbij heb ik een op het eerste gezicht verborgen geheim nog niet kunnen ontrafelen, dus ik zal nog eens terug moeten …

Na afloop van deze fotografische rondgang heb ik opnieuw even in de zon gezeten, ditmaal op het oostelijke muurtje aan het begin van de tunnelingang. Het muurtje voelde even wat koud aan, maar verder zat het er nog lekkerder dan op het bankje. Het begon zowaar even op voorjaar te lijken, bedacht ik me, toen ik weer in de richting van de tunnel liep …


** De code ‘KAPKAR / A7-29 X FT’ verwijst naar snelweg A7, afslag 29, op de kruising (X) bij de fietstunnel FT

Schaduwen op de muur

Geplaatst op door

Wat een vreugde om na die lange grijze periode in februari deze week eindelijk weer een paar dagen volop zon te hebben. Dat kwam goed uit, want ik was door mijn voorraad actuele foto’s heen. Die heb ik gisteren en vandaag meteen weer in ruime mate kunnen aanvullen …


Woensdagmiddag heb ik eindelijk het al wat langer bestaande plan opgepakt om eens een kuier te maken naar een kunstwerk dat in maart 2021 bij de A7 is geplaatst. Het staat weliswaar ‘slechts’ 1,5 km van ons huis, maar dat is lopend nog altijd een stuk verder dan mijn benen aankunnen. Daarom heb ik het grootste deel eerst met de auto afgelegd, tot ik op een doodlopende weg niet verder kon …


Toen ik aan het eind van de Oude Slingeweg de fietstunnel in liep, vielen meteen de schaduwen van de nog kale bomen op de oostelijk tunnelmuur op. Daar heb ik – denkend aan ‘Shadow of the wall’ van Mike Oldfield – even wat tijd voor genomen …

Terwijl ik even later in de tunnel liep, werd ik ingehaald door een klein peloton luid bellende fietsers. Ze zullen zich waarschijnlijk even jong gevoeld hebben, omdat de bellen zo lekker echoden in de tunnel …


Terwijl ik het licht weer tegemoet liep, kwam mijn einddoel in zicht …