Tagarchief: landgoed

Een polaire zonnewijzer

Geplaatst op door

Vanuit het bos liepen we terug naar ‘de Slotplaats. We liepen naar de gedeeltelijk verdiepte voortuin. Daar staat een bijzonder tuinornament, dat net zo oud is al de oudste beuken op het landgoed …


Het gaat een bijzondere zonnewijzer, die als Rijksmonument is geclassificeerd. Het is een zogenaamde polaire zonnewijzer. De zonnewijzer is rond 1750 gemaakt door of naar aanwijzingen van wetenschapper en wiskundige Johann Hermann Knoop. We kwamen de naam Knoop eerder al tegen als vermoedelijk ontwerper van de Sterrenschans. Knoop gaf indertijd als huisonderwijzer les in wiskunde, astronomie en vestingbouw aan de zoon des huizes, jonkheer Edzard van Burmania. De zonnewijzer is uit één blok zandsteen gehakt. …



De zonnewijzer raakte in 1787 bij een volksoproer zwaar beschadigd door geweerschoten. De tegenwoordige beschildering schijnt die beschadigingen te verhullen. Het tuinornament staat op het snijpunt van de hartlijnen getrokken vanuit de voordeur door de tuin en tussen de beide gemetselde trappen naar het verdiepte gedeelte van de tuin. De zonnewijzer stond van origine in de achtertuin van de eerdere buitenplaats, het zogenaamde Blauwhuis, dat in 1837 werd afgebroken …

Een polaire zonnewijzer is een type zonnewijzer dat is ontworpen om de tijd af te lezen op basis van de schaduw die wordt geworpen door de zon. In tegenstelling tot een traditionele zonnewijzer, die is ontworpen om de tijd af te lezen op basis van de schaduw die wordt geworpen door een stijl of gnomon, gebruikt een polaire zonnewijzer de schaduw die wordt geworpen door een staaf die loodrecht op een vlak staat …


Het vlak van een polaire zonnewijzer staat loodrecht op de as van de aarde, wat betekent dat het zich richt op de noordpool. De staaf van de zonnewijzer is zo geplaatst dat hij parallel loopt aan de rotatie-as van de aarde, waardoor hij de beweging van de poolster volgt terwijl deze door de dag beweegt. Wanneer de zon op de staaf van de zonnewijzer schijnt, werpt deze een schaduw op het vlak van de zonnewijzer. Door de positie van de schaduw te markeren op het vlak van de zonnewijzer op verschillende tijdstippen gedurende de dag, kan de tijd worden afgelezen …

Dit alles voor wat het waard is. De werking is mij nog niet helemaal duidelijk. Misschien moet ik er nog maar eens – gewapend met kompas, gradenboog, en rekenliniaal – op een zonnige dag een kijkje nemen. Maar voor wie het allemaal duidelijk is, zó kun je zelf een polaire zonnewijzer bouwen.

Bij ‘de Poppestien’

Geplaatst op door

We konden de verlokking van het bos niet weerstaan en verlieten de tuin door het openstaande hekje. Bijna het hele landgoed is vormgegeven en aangelegd door Johann Hermann Knoop, die kennelijk ook landschapsarchitect was. Ook het padenpatroon in het Sterrenbos direct achter het Sterrenbos is door hem ontworpen ….


Op een kruispunt van paden in het bos midden op de zichtlijn staat de zogenaamde Burmaniazuil. Zo’n zuil was in de mode halverwege de achttiende eeuw. De ronde natuurstenen zuil staat op een voetstuk met leeuwenkop. Bovenop de zuil staat een loden haan. De zuil speelde een rol in de Bakkeveenster folklore als zijnde de plaats waar de kinderen vandaan zouden komen. De zuil staat daarom plaatselijk bekend als ‘de Poppestien’. ‘Poppe’ is Fries voor baby. De legende heet het dat wanneer de loden haan kraait, de onderste steen kantelt en de vader zijn pasgeboren baby onder de steen vandaan kan halen … 

De originele loden haan is in de loop der tijd spoorloos verdwenen. In het kader van het grootscheepse herstelproject dat Natuurmonumenten in 2019-2020 uitvoerde in het bos op het landgoed, werd de loden haan begin 2021 teruggeplaatst op de Burmaniazuil. Daarmee is er weer een stukje cultuurhistorie van de Slotplaats in ere hersteld. Misschien komen hiermee de legendes ook weer tot leven. Want de oude zuil met de vroegere haan is nog steeds met raadsels omhuld. Waarom werd de zuil opgericht en waarvoor stond de haan symbool? Waar is de authentieke loden haan gebleven? Maar de belangrijkste: wat is er waar van de oude legende van de poppestien …?


Een stukje voorbij de Poppestien probeerde een bruggetje ons te verleiden om nog verder het bos in het gaan. Zo ver heb ik het niet laten komen. Het werd tijd terug te gaan, daarbij viel er onderweg ook nog wel het een en ander te bekijken, had ik op de heenweg al gezien …

Rond Landgoed Lauswolt

Geplaatst op door

Terug bij de parkeerplaats aan de Poostweg heb ik eerst nog even een foto gemaakt van langs de weg liggende boomstammen. Aan de andere kant van de weg worden momenteel veel bomen gekapt. Daarvan later meer foto’s. Aan het eind van deze lange wandeling op maandag ben ik eerst nog even met de auto naar het begin van de Poostweg gereden. Dat is een afstand van niet meer dan ca 500 m, maar die was toch net te groot om nog te voet af te leggen. Omdat deze wandeling zich rond Lauswolt afspeelde, wilde ik daar ook maar in stijl afsluiten …


De naam Lauswolt is in de afgelopen week al eerder voorbij gekomen. Zo schreef ik hier gisteren: “Naar verluidt liet de welgestelde herenboer Jan Janszoon Lauswolt, grootgrondbezitter te Beetsterzwaag hier in 1748 ‘een met geboomte omgeven boerderij’ bouwen. Dat moet in de buurt van dat romantische bruggetje geweest zijn. En dat was ergens hier achter …


Wat ooit begon als een boerderij met geboomte, groeide in de loop der jaren uit tot een groot landgoed met een landhuis. Tegenwoordig is dat landhuis na diverse verbouwingen een gerenommeerd hotel. “Verscholen in de prachtige bossen van Beetsterzwaag ligt het best bewaarde geheim van Friesland: vijfsterrenhotel Landgoed Lauswolt. In een adembenemende omgeving zorgen wij ervoor dat het u geen moment aan iets ontbreekt. Wij hebben maar één doel: u de meest unieke en onvergetelijke ervaring bieden in deze prachtige omgeving en u te laten genieten van de Friese gastvrijheid,” zo opent de website van het hotel …

“Gelieve hiervoor wel een goed gevulde portemonnee dan wel een fikse creditcard bij de hand te houden, want u begrijpt dat wij met onze gouden koeien in de lokale wei wel van prijzen weten,” staat er dan weer niet bij … 😉

In de vijver voor het hotel drijft een eendenhotel. De eenden hadden al de wijk genomen, toen ze mij vanuit de verte zagen naderen …

Nog even een foto waarin ik beide hotels tegelijk in beeld kon vangen. Morgen steken we de nu achter ons liggende Van Harinxmaweg over om nog even één van de mooiste huizen van de omgeving te bekijken. Vele malen mooier dan dit protserige hotel …

Een ode aan de wolf

Geplaatst op door

Gisteren vertelde ik al, dat ik het ‘hartfilmpje’ had gevonden op het oude, adellijke landgoed van de familie Van Boelens in Olterterp. Het originele landhuis is in 1907 vervangen door het huidige optrekje. Tegenwoordig heeft de provinciale natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea haar hoofdkwartier in dit stijlvolle landhuis, dat ook in een prachtige parktuin ligt …

Het ‘préhistorische hartfilmpje’ was in werkelijkheid een stenen kunstwerk van de Drachtster beeldhouwer Anne Woudwijk. Woudwijk was kennelijk al enige tijd bezig met de (terugkeer van) de wolf naar ons land, voordat daar echt sprake van was. De titel van het kunstwerk is ‘Wanneer de maan het landschap verandert, huilen de wolven’. Samen met nog twee andere kunstwerken, die Park Huize Olterterp in één rechte lijn verbinden met de natuurgebieden het Ketliker Skar en de Lendevallei vormt het een ‘Ode aan de wolf’...

Het tweede kunstwerk uit deze serie heb ik in 2003 al eens gefotografeerd in het Ketliker Skar, toen ik er toevallig langs kwam. Eigenlijk zou ik die plek nog eens weer moeten opzoeken. Op de rechterhelft van dit monument is een roedel om elkaar heen draaien wolven te zien. De linkerhelft vraagt om nader onderzoek. Maar ik heb geen idee van de exacte locatie, dus het is maar de vraag of het nog wel bereikbaar is voor mij. …

De locatie van het derde deel van deze ‘Ode aan de wolf’ heb ik intussen gevonden. Dat ligt in Jetskes’ rayon, dus daarover moeten we nog maar eens in overleg. Morgen eerst een tweede spoor waar ik door het weerzien met het ‘hartfimpje’ op werd gezet.

Bij de holwortel

Geplaatst op door

Toen ze terugkwam van de parkeerplaats was Jetske voorzien van haar kniebeschermers. Zelf gooide ik mijn viskrukje over de schouder, en zo waren we helemaal klaar voor de macrosessie waar we eigenlijk voor gekomen waren. Landgoed Dickninge staat namelijk vooral bekend om de groei en bloei van de zeldzame holwortel, eind maart – begin april …

Dickninge is een landgoed van ongeveer 75 hectare in het uiterste zuidwesten van de provincie Drenthe. Het ligt op de westelijke oever van het riviertje de Reest, dat de grens tussen Drenthe en Overijssel vormt (Google Maps). Het ruisen van een achter het struikgewas liggende vistrap in het riviertje staat garant voor een prettig achtergrondgeluid als je de landschapstuin in loopt …

De holwortel behoort tot de stinzenplanten. Dat is een groep planten die van oorsprong in een regio alleen als ingevoerde sierplantensoort voorkwam in landgoederen, boerenhoven, pastorietuinen en dergelijke. De holwortel is waarschijnlijk al zo’n 700 jaar geleden door kloosterlingen naar Dickninge gebracht, naar het klooster dat hier indertijd stond. Sindsdien heeft het plantje het landgoed centimeter voor centimeter veroverd. Ook bekendere voorjaarsbloeiers als het sneeuwklokje en het lenteklokje zijn stinzenplanten. Het woord stinzenplant (stinsenplant) komt trouwens van het Friese woord stins, dat stenen huis betekent. Er wordt een versterkt en met stenen gebouwd huis mee bedoeld. Dat waren vooral de woningen van adellijke of anderszins aanzienlijke heren, die dikwijls landgoederen bezaten …

Ik had op dat moment niet echt de rust om me op macrofotografie te concentreren. Als je echt mooie macrofoto’s van de holwortel en de er omheen vliegende hommels en bijen willen zien, dan moet je even hier bij mijn fotomaatje kijken. Omdat ik er voor het eerst was, heb ik nog wat rondgestruind om wat fragmenten van de Engelse landschapstuin te bekijken en te kieken. Ik houd wel van die kronkelende paden. Hoewel het hoogtepunt van de bloei van de holwortel al voorbij was, vond ik geheel erg mooi …

Omdat het derde bruggetje op onze route slecht begaanbaar was, besloten wij na verloop van tijd weer op onze schreden terug te keren. Jetskes’ aanbod om de auto weer op te halen en me dan weer op te pikken, sloeg ik ditmaal af. Mijn benen waren gelukkig weer net wat sterker gebleken dan bij onze vorige fotokuier. En zo lukte het om onderweg ook nog even een paar foto’s te maken van ‘huize Dickninge’. Maar verder werden we toch echt geacht niet te gaan …

Landgoed Dickninge

Geplaatst op door

Terug bij de auto hebben we eerst maar eens een broodje gegeten. Omdat mijn onderdanen een vervolg van de dag niet in de weg stonden, had Jetske nog een verrassing in petto. Ze stelde voor om nog een fotokuiertje te maken bij landgoed Dickninge, slechts enkele kilometers verderop (Google Maps). Daar had ik de afgelopen jaren al de nodige mooie foto’s van gezien, dus dat leek me wel wat …

Bij aankomst stond het hek open. Dat was normaal gesproken weliswaar het startpunt van een mooie wandelroute, maar helemaal zonder risico leek het de laatste allemaal niet te zijn. Jetske vertelde dat ze een week eerder samen met haar zoon met knikkende knieën over het bruggetje was gekomen …

Maar Jetske wist wel raad. Met mijn gehandicaptenparkeerkaart als geldig excuus achter de voorruit reed ze via niet geheel gebruikelijke wegen naar een ander toegangspunt. Daar zette ze mij af, waarna ze de auto terugbracht naar het startpunt …

Jetske had me op een mooi plekje gedropt, er viel al meteen genoeg te fotograferen. In de verte stond een mooi grote duiventil zoals ik ze eigenlijk alleen uit Frankrijk ken. Alleen jammer dat er in plastic gewikkelde balen hooi of stro naast lagen. Aan de andere kant lag landgoed Dickninge aan mijn voeten …

Daar gaan we morgen zeldzame stinzenplanten bekijken … een klein voorproefje …

Beeldentuin ‘de Havixhorst’

Geplaatst op door

Bij het verlaten van het ooievaarsstation kwamen we aan de achterkant van landgoed De Havixhorst uit. Al in 1409 werd er voor het eerst melding gemaakt van het bestaan van De Havixhorst. De huidige vorm en uitstraling dateert hoofdzakelijk uit 1753. Tegenwoordig is er het chateau hotel De Havixhorst gevestigd …

Sinds 2008 is in de tuinen van De Havixhorst een bijzondere verzameling beelden te zien. We zijn een klein stukje langs de gracht gelopen om er wat foto’s van de maken. Ik moet zeggen: het stond me wel aan, die beeldentuin kan ook nog wel eens op het lijstje …

Ik sluit het eerste deel van deze op dat punt al geslaagde dag af met dit beeld van een schaatser. Terwijl we daar licht gekleed liepen, hadden we er geen idee van dat er nog geen tien dagen later in het oosten van ons land weer even geschaatst zou worden op natuurijs …