Tagarchief: Bakkeveen

Een polaire zonnewijzer

Geplaatst op door

Vanuit het bos liepen we terug naar ‘de Slotplaats. We liepen naar de gedeeltelijk verdiepte voortuin. Daar staat een bijzonder tuinornament, dat net zo oud is al de oudste beuken op het landgoed …


Het gaat een bijzondere zonnewijzer, die als Rijksmonument is geclassificeerd. Het is een zogenaamde polaire zonnewijzer. De zonnewijzer is rond 1750 gemaakt door of naar aanwijzingen van wetenschapper en wiskundige Johann Hermann Knoop. We kwamen de naam Knoop eerder al tegen als vermoedelijk ontwerper van de Sterrenschans. Knoop gaf indertijd als huisonderwijzer les in wiskunde, astronomie en vestingbouw aan de zoon des huizes, jonkheer Edzard van Burmania. De zonnewijzer is uit één blok zandsteen gehakt. …



De zonnewijzer raakte in 1787 bij een volksoproer zwaar beschadigd door geweerschoten. De tegenwoordige beschildering schijnt die beschadigingen te verhullen. Het tuinornament staat op het snijpunt van de hartlijnen getrokken vanuit de voordeur door de tuin en tussen de beide gemetselde trappen naar het verdiepte gedeelte van de tuin. De zonnewijzer stond van origine in de achtertuin van de eerdere buitenplaats, het zogenaamde Blauwhuis, dat in 1837 werd afgebroken …

Een polaire zonnewijzer is een type zonnewijzer dat is ontworpen om de tijd af te lezen op basis van de schaduw die wordt geworpen door de zon. In tegenstelling tot een traditionele zonnewijzer, die is ontworpen om de tijd af te lezen op basis van de schaduw die wordt geworpen door een stijl of gnomon, gebruikt een polaire zonnewijzer de schaduw die wordt geworpen door een staaf die loodrecht op een vlak staat …


Het vlak van een polaire zonnewijzer staat loodrecht op de as van de aarde, wat betekent dat het zich richt op de noordpool. De staaf van de zonnewijzer is zo geplaatst dat hij parallel loopt aan de rotatie-as van de aarde, waardoor hij de beweging van de poolster volgt terwijl deze door de dag beweegt. Wanneer de zon op de staaf van de zonnewijzer schijnt, werpt deze een schaduw op het vlak van de zonnewijzer. Door de positie van de schaduw te markeren op het vlak van de zonnewijzer op verschillende tijdstippen gedurende de dag, kan de tijd worden afgelezen …

Dit alles voor wat het waard is. De werking is mij nog niet helemaal duidelijk. Misschien moet ik er nog maar eens – gewapend met kompas, gradenboog, en rekenliniaal – op een zonnige dag een kijkje nemen. Maar voor wie het allemaal duidelijk is, zó kun je zelf een polaire zonnewijzer bouwen.

Bij ‘de Poppestien’

Geplaatst op door

We konden de verlokking van het bos niet weerstaan en verlieten de tuin door het openstaande hekje. Bijna het hele landgoed is vormgegeven en aangelegd door Johann Hermann Knoop, die kennelijk ook landschapsarchitect was. Ook het padenpatroon in het Sterrenbos direct achter het Sterrenbos is door hem ontworpen ….


Op een kruispunt van paden in het bos midden op de zichtlijn staat de zogenaamde Burmaniazuil. Zo’n zuil was in de mode halverwege de achttiende eeuw. De ronde natuurstenen zuil staat op een voetstuk met leeuwenkop. Bovenop de zuil staat een loden haan. De zuil speelde een rol in de Bakkeveenster folklore als zijnde de plaats waar de kinderen vandaan zouden komen. De zuil staat daarom plaatselijk bekend als ‘de Poppestien’. ‘Poppe’ is Fries voor baby. De legende heet het dat wanneer de loden haan kraait, de onderste steen kantelt en de vader zijn pasgeboren baby onder de steen vandaan kan halen … 

De originele loden haan is in de loop der tijd spoorloos verdwenen. In het kader van het grootscheepse herstelproject dat Natuurmonumenten in 2019-2020 uitvoerde in het bos op het landgoed, werd de loden haan begin 2021 teruggeplaatst op de Burmaniazuil. Daarmee is er weer een stukje cultuurhistorie van de Slotplaats in ere hersteld. Misschien komen hiermee de legendes ook weer tot leven. Want de oude zuil met de vroegere haan is nog steeds met raadsels omhuld. Waarom werd de zuil opgericht en waarvoor stond de haan symbool? Waar is de authentieke loden haan gebleven? Maar de belangrijkste: wat is er waar van de oude legende van de poppestien …?


Een stukje voorbij de Poppestien probeerde een bruggetje ons te verleiden om nog verder het bos in het gaan. Zo ver heb ik het niet laten komen. Het werd tijd terug te gaan, daarbij viel er onderweg ook nog wel het een en ander te bekijken, had ik op de heenweg al gezien …

Nog even spiegelen

Geplaatst op door

Nadat we de Sterrenschans hadden bekeken, was het de hoogste tijd om een eind aan onze fotokuier te maken. Het waren steeds betrekkelijk korte stukjes geweest, maar vele kleintjes maken ook hier één grote. En dat was nu vooral goed te voelen in mijn bovenbenen. Ik was dan ook blij om al snel even te kunnen zitten op het bankje waar we op de heenweg aan voorbij waren gelopen …


Terwijl Jetske haar camera nog regelmatig liet klikken langs de bosrand, droomde ik even weg bij de weerspiegelingen op het grote ven. Terwijl ik bezig was met de boomstammen, dook er plotseling een vogel op uit het water. Zo te zien was het een dodaars, die even snel weer verdween als hij eerder verscheen. Een boomstronk in het water zette me nog even op het verkeerde been. En toch kreeg ik de dodaars nog even weer te zien …

Gelukkig had ik mijn fotomaatje de laatste etappe aan mijn zijde. Stevig gearmd was het nog een flinke klus om weer bij de auto te komen. Nadat ik mezelf in de auto had gehesen en Jetske haar uitrusting had opgeborgen, toerden we richting Drachten. Onderweg waren we het erover eens dat het ondanks het saaie grijze toch weer een mooie dag was geworden …

In een holle boom

Geplaatst op door

Van de vele uitstulpingen van de oude beuken heb ik gisteren al het een en ander laten zien, vandaag nemen we even een kijkje in de enorme holte van een van de bomen …


Aan de buitenkant is zo ongeveer elke vierkante centimeter van die bomen interessant, maar aan de binnenkant van deze boom is dat niet veel anders. Het zal op termijn wel tot de dood van de oude beuk leiden, maar op dit moment is het echt een feest van vormen, kleuren, structuren en vraatsporen in de holte van die boom …

Tijd om onze weg weer te vervolgen. Als je vanaf dit punt de Beakendyk in noordwestelijke volgt, kom je na ongeveer 1 km uit bij ‘de dansende bomen‘ (Google Maps). Maar dat was nu niet het plan, het was tijd om terug te gaan naar de Romeinse Sterrenschans om ter plekke de geschiedenis daarvan uit de doeken te doen …

Terug langs de oude beuken

Geplaatst op door

Vanaf het vennetje liepen we terug naar het kruispunt van paden met de oude beuken. De stam met de zwammen wees ons de weg …


Al snel waren we terug bij de grootste van de oude woudreuzen. Ditmaal richtte ik mijn camera eerst eens op het enorme wortelstelsel dat deels bloot ligt. We kunnen wel stellen dat deze beuk op grote voet leeft …


Een massa stoere, massieve wortels heeft deze beuk al ruim 270 jaar overeind hebben gehouden en voedsel uit de bosbodem gehaald om de boom al die jaren te blijven voeden …

Maar ook hogerop is er van alles te zien. De boom, die bijna uit meerdere stammen lijkt te bestaan, wordt rondom gesierd door een keur aan uitstulpingen …

Maar het zijn niet alleen uitsteeksels die de aandacht trekken, morgen duiken we een enorme holte van één van de reuzen in …

Bij een vennetje

Geplaatst op door

Er ontgaat Jetske maar weinig wanneer we samen op pad zijn. We waren dan ook nog niet eens uitgekeken op de oude beuken, toen ze me vroeg of het klopte dat er een stuk verderop een vlonderbrug over een glinsterend vennetje te zien was (Google Maps) ...


Ik had al ingecalculeerd dat we daar ook nog even naar toe moesten nu we hier toch waren, want dit is echt een prachtig vennetje. Maar ik voelde ook dat het langzamerhand een uitdaging begon te worden om straks terug te kunnen lopen. Ik maakte de inschatting dat het net zou kunnen …


Ik heb hier in het verleden al diverse keren gezeten om wat te spelen met de weerspiegelingen die er vanaf het bruggetje rondom te zien zijn. Wind is hier maar zelden een spelbreker. En met wat medewerking van zon en wolken is het er nog mooier …

Op de onderstaande foto is te zien dat de weerspiegelingen aan de zuidkant van het bruggetje werden gebroken door waterplanten. Maar aan de noordkant waren ze vrijwel perfect …


Nadat ik wat foto’s had gemaakt vanaf het bruggetje en vanaf de andere kant van het ven, ben ik lekker op het bankje gaan zitten, dat op de oostelijke oever van het vennetje staat. Dat gaf me de kans om ook zittend op het bankje nog even wat te spelen met de weerspiegelingen …

Jetske vermaakte zich intussen wel, zij was aan een verkenningsrondje langs de randen van het ven begonnen …

Vijf eeuwenoude beuken

Geplaatst op door

Hoewel Jetske nog niet leek te zijn uitgekeken bij de schans wist ik haar toch mee te tronen. Bij de eerste kruising van paden staan een stukje verderop langs de Beakendyk een paar eeuwenoude beuken, die je bij een bezoek aan dit gebied zeker gezien moet hebben (Google Maps). De vijf oude beuken zijn waarschijnlijk omstreeks 1750 geplant in opdracht van Jonkheer Burmania van landgoed ‘de Slotplaats’. Als je om de dikste beuk heen wilt lopen, ben je al snel tien grote passen onderweg …


Ruim 270 jaar oud … Als deze beuken nu eens zouden kunnen vertellen wat ze hier zoal hebben gehoord en gezien. Ze hebben hier bijvoorbeeld ieder jaar de ‘hannekemaaiers’ nog over de Beakendyk voorbij zien trekken. Deze ‘hannekemaaiers’ waren seizoensarbeiders uit Duitsland, die in de 17e tot de 19e eeuw in de zomer lopend naar Nederland kwamen om op het land te werken. De paden die zij namen, lagen op hoger gelegen zandruggen. Omdat het onderweg gevaarlijk kon zijn, reisden de hannekemaaiers in groepen. Zij waren van wezenlijk belang voor de vorming van de oude handelsroute die over de Beakendyk in Bakkeveen liep. Dit pad heeft daarom een grote landschappelijke en historische waarde en maakt deel uit van het Hannekemaaierspad, een wandelroute gebaseerd op het oude netwerk van de maaiers …

Terwijl we de grootste van die majestueuze reuzen stonden te bewonderen – kijk eens naar de omvang van die boom met Jetske ernaast – kwamen er twee wandelaars voorbij. We raakten aan de praat raakten, waarbij één van de mannen vertelde dat hij gids was geweest op het landgoed. Hij wist dan ook meer te vertellen over geschiedenis en natuur in het gebied dan ik kon onthouden, maar een deel van zijn verhaal heb ik intussen in deze tekst verwerkt …

Eén van de vijf oude beuken heeft intussen helaas het loodje gelegd en een tweede lijkt er ook niet best aan toe te zijn. De meest imposante boom is al eens uitgeroepen tot ‘mooiste boom van Fryslân’. Vorig jaar werd hij genomineerd als ‘mooiste boom van Nederland’. Omdat hij die titel niet heeft gekregen, moet hij dit jaar nog maar eens op herhaling, lijkt me.

Ik sluit dit hoofdstuk af met een foto uit oktober 2007. De beuken stonden er toen nog net wat beter bij, maar het verval was al begonnen …


Intussen had Jetske verderop alweer iets interessants gezien, dus we moesten weer doorrrrr …