Tagarchief: kerkhof

De Redbadtsjerke in Jorwert

Geplaatst op door

We beklimmen de terp en betreden dan het kerkhof rond de kerk van Jorwert. De kerk is sinds 1994 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. We beginnen ons rondje om de kerk in de zuidoosthoek en lopen aan de oostkant langs het koor naar de noordkant …


In de op verschillende plaatsen groen uitgeslagen noordelijke gevel treffen we een weinig belopen paadje aan dat naar een poortje met een deur leidt …

Als we doorlopen in westelijke richting komen we bij de toren aan. De toren stamt uit de elfde of twaalfde eeuw. In de inleiding van deze serie vertelde ik al, dat de toren op zaterdagochtend 25 augustus 1951, om zeven minuten over vijf, plotseling instortte. In de jaren daarop is de toren herbouwd met fraai siermetselwerk, zoals dat ook bij de originele toren het geval was. Om de herbouw te financieren en te vieren werd in en vanuit het dorp een openluchtspel gehouden. ‘Iepenloftspul Jorwert’ is inmiddels een begrip van naam en faam dat al 50 jaar bestaat …

De kerk is gebouwd van tufsteen, een steensoort die voor kenners direct onderscheidend is. De muren zijn verfraaid met banden van tufsteen …

De toren heeft twee klokken van 1394 en 1749. Ze worden elke dag om 12.00 uur handmatig geluid door de leden van het ‘klokkenluidergilde’, maar op donderdag doen leerlingen van de school dit werk. Bij sterfgevallen en geboortes in het dorp klinkt ook klokgelui. Voor een nieuwgeboren ‘famke’ klinkt de kleine, voor een jongen de grote klok. Het rijkelijk bemoste paadje dat ik al eerder in deze serie liet zien, leidt naar de ingang van de toren. …

Tot slot komen we aan bij de zuidmuur. Ook daar treffen we een poortje aan. Het ziet er aan de zuidmuur allemaal net wat vriendelijker uit dan aan de kille noordkant van de kerk ..

Daarmee hebben het rondje om de Redbadtsjerke voltooid. Morgen kijken we nog even rond op het kerkhof dat aanzienlijk groter is dan dat bij de toren van Eagum …

Op ’t kerkhof van Eagum

Geplaatst op door

Tot slot kijken we nog even rond op het kerkhof bij de toren, dat niet groter zal zijn dan pakweg 25 x 25 meter. Waar ooit het kerkje stond, liggen nu enige graven. Hoe oud en klein het kerkhof ook is, er worden nog steeds mensen begraven …


Eigenlijk is het een gewone begraafplaats. Er worden grafrechten betaald en na verloop van tijd worden de graven geruimd om plaats te maken voor nieuwe graven. Ook zeer oude graven worden helaas geruimd. Dit prachtige grafmonument is daarbij tot nu toe de dans ontsprongen …

En dat geldt ook voor deze twee graven, die nauwelijks meer leesbaar zijn. Kijkend naar de naam Sophia Helena Maria Lobrij van Troostenburg de Bruijn lijkt het hier te gaan om oude adel. Naast haar ligt Jac. P. van den Berg. Mogelijk zijn de grafrechten voor eeuwig afgekocht, in dat geval mogen de grafstenen net zo lang blijven staan tot ze uiteindelijk helemaal verweerd zijn en van ellende uit elkaar vallen. Daarna zullen ook deze twee graven worden geruimd. Het is jammer, maar zo gaan die dingen uiteindelijk …


Zoals het een goed kerkhof betaamt, staat er een mooi bankje – in dit geval van de uitvaartvereniging ‘De Laatste Eer’ – tegen de heg aan de oostkant van de begraafplaats …

Met de foto van een fragment van een bijzonder grafmonument kom ik aan het eind van deze rondgang over het kleine kerkhof bij de toren van Eagum …

Een bijzonder middelpunt

Geplaatst op door

Eagum is een klein gehucht onder de rook van Leeuwarden met niet meer dan 6 boerderijen, een toren en hooguit 25 inwoners. In het Nederlands heet het plaatsje Aegum, in het Fries Eagum. Ik houd het vanzelfsprekend op het laatste …


De toren is waarschijnlijk in de dertiende eeuw gebouwd. Van origine was het een kerktoren, maar de kerk is verdwenen. De oorspronkelijke kerk was zo bouwvallig geworden dat er in 1777 een nieuw kerkgebouw tegen de oude toren werd gebouwd. Boven de ingang van de toren getuigt ‘de eerste steen’ hier nog van. Uiteindelijk bleek een hele kerk de finaciële draagkracht van het dorp te boven te gaan. In 1838 werd de kerk afgebroken. De stenen schijnen te zijn gebruikt voor een kroeg elders in Fryslân. De toren bleef alleen achter …

Er hangen twee klokken in de toren. De kleine klok is, net als de toren, dertiende-eeuws. De originele grotere klok uit de veertiende eeuw is in of na de Tweede Wereldoorlog zoek geraakt. Beide klokken werden in de Tweede Wereldoorlog, samen met historische klokken uit andere kerken, opgeborgen in Giethoorn. De kleine kwam na de oorlog terug, de grote is nooit meer teruggevonden. Nu hangt er een nieuwe klok uit 1958 naast de oude …


Wat u waarschijnlijk nog niet wist, is dat de toren van Eagum in feite het centrum van Fryslân is, en tevens het middelpunt van de wereld. Het eigenlijke middelpunt ligt er drie stappen naast. Of, zoals een oud Eagums versje begint: ‘Eagum leit mids yn’e wrâld, trije trêden fan de toer, dêr is it middelpuntsje’ … **


De studentenvereniging Frisia, genootschap binnen Vindicat dat alleen toegankelijk is voor geboren mannelijke Friesen, kwam hier tot voor kort voor het hoogtepunt van de ontgroeningen. Door het achteroverslaan van drie borrels en trouw te zweren aan de vereniging, werden de aspirant-leden toegelaten tot de club …

Nadat Jetske en ik het kerkhof hadden verlaten en nog wat verder rondkeken, raakten we aan de praat met de boer die achter de toren woont. Hij vertelde dat de ontgroening vaak een hoogtepunt van het jaar was voor de Eagumers. Ladderzatte studenten die met de bus hiernaartoe gebracht worden en niet zelden in de sloot belanden. De boer vertelde dat de studenten een keer graag wilden leren hoe een melkmachine werkt. De boer moest er nog om lachen toen hij vertelde, hoe hij aan een student uitlegde dat je met je duim de zuigkracht van de machine kunt voelen. In het Fries lijken de woorden ‘tomme’ (duim) en ‘tonge’ (tong) nogal op elkaar. Dat leidde bij de student tot een hilarisch misverstand, waardoor hij met zijn tong aan de melkmachine vast kwam te hangen. Onlangs heeft de Vereniging hier bij de toren haar 185-jarig bestaan gevierd …


**

‘Eagum ligt midden in de wereld,
op korte afstand van de toren ligt het middelpunt,
wie het niet wil geloven, kan het nameten …’

‘Eagum is in the middle of the world,
at short sitance of the tower is the center,
those who won’t believe it, can measure it themselves …

  • wordt vervolgd

Naar de toren van Eagum

Geplaatst op door

Met het oog op de onzekere weersverwachting kozen Jetske en ik er tijdens onze vorige gezamenlijke fotodag voor om een ritje langs wat oude Friese kerken en torens te maken. Jetske had zelfs al wat voorwerk gedaan en drie plaatsen aangestipt. Ze stelde voor om op vertrouwd terrein te beginnen, bij de toren van Eagum (Google Maps) …


Zelf ben ik er wel vaker geweest, en we hebben er ook samen al eens rondgestruind. Maar dat maakt niet uit, sommige bouwwerken en objecten tonen zich in elk seizoen anders. Zo ook de toren van Eagum, die nu mooi door de bijna kale bomen schemert waar hij ’s zomers goeddeels schuil achter gaat. En het is gewoon een lief torentje …


Het was nog geen sinecure om bij de toren en op het omringende kerkhof te komen. Wat we ook deden en probeerden, het hek bleef – waarschijnlijk als gevolg van vandalisme – dicht. Het zat werkelijk muurvast, er was geen beweging in de krijgen. Er zat niets anders op, dan over het hekwerk aan de buitenkant van de palen te klimmen. Voor mij was dat gewoon een forse stap, maar voor Jetske was het met haar geringere lengte nog een aardig klusje, want er zaten gemene punten op dat hekwerk …

Afijn, we hadden het gered en stonden meteen aan de voet van de toren, bij het centrum van Fryslân, tevens het middelpunt van de wereld …

  • wordt vervolgd

Nog een gedenksteen

Geplaatst op door

We vervolgen het rondje om de kerk waar we gebleven waren, bij het unieke trapgeveltje in de oostmuur. Onder de drie smalle boogramen is een gedenksteen zichtbaar …


In 1912-1913 is de Sint Hippolytuskerk gerestaureerd in opdracht van mevrouw B.W.T. Sandberg van Boelens. Natuurlijk werd ook dit feit in een gedenksteen vastgelegd, de Van Boelens lieten in dit opzicht graag van zich horen. Ook in het interieur ontbreekt de naam Van Boelens niet. Zo hangen hun rouwborden nog in de kerk, en ook liggen er grafzerken van de familie in de vloer. De Van Boelens zijn echter begraven in een grafheuvel op een eigen begraafplaats elders in Olterterp. Je kunt het interieur van de kerk hier bekijken. Met behulp van een street view camera kun je in de kerk om je heen kijken …

De foto’s onder en naast de gedenksteen hierboven laten de scheiding zien tussen de van kloostermoppen gebouwde originele kerk (links) en de in 1744 bijgebouwde toren die is opgetrokken van de toen gangbare kleinere bakstenen (rechts) …

Daarmee is voorlopig wel het meeste verteld over de mooie laat-middelseeuwse Sint Hippolytuskerk in Olterterp. Na nog een aantal bijzonder vormgegeven monumenten te hebben bekeken, gaan we richting uitgang …

Aan de noordkant verlaat ik het kerkhof om naar de daar gelegen parkeerplaats te lopen …

Op het oude kerkhof

Geplaatst op door

In de zuidoost hoek van het kerkhof van de Sint Hippolytuskerk in Olterterp staat een bankje. Daar heb ik tijdens mijn rondje om de kerk even nuttig gebruik van gemaakt. Ik had er een mooi zicht op de kerk …


Nadat de benen weer tot rust waren gekomen heb ik mijn rondgang over het kerkhof vervolgd. Het mooie van dit soort oude begraafplaatsen vind ik de diversiteit van de grafmonumenten …

Van een eenvoudig oud stenen hart tot het prachtig vormgegeven glazen monument van oud-statenlid voor de FNP Roel Falkena en zijn vrouw Librich Falkena-Andringa …

… en van jong tot oud, je vind het hier allemaal op een slechts enkele vierkante meters bij elkaar …

Ik sluit dit deel af met een foto van de oostmuur, die net als de westmuur een trapgevel heeft. Het schijnt daarmee de enige Friese kerk met trapgevels te zijn. De kerk wordt verlicht door smalle spitsboogvensters met eenvoudige glas-in-lood ramen, waarvan er ook drie in de oostgevel zitten …

  • wordt vervolgd

Bij de Sint Hippolytuskerk

Geplaatst op door

Eenmaal voorbij het hekje staan we recht voor de deur. Ik had zo naar binnen kunnen stappen om een fotoserie te maken van het interieur, ware het niet dat de deur op slot was …


De kerk is rond 1500 gebouwd van grote bakstenen, de zogenaamde kloostermoppen. De toren werd pas in 1744 gebouwd. De bouw van de toren werd mogelijk mede dankzij een bijdrage van 500 gulden van Ayzo van Boelens en zijn eerste echtgenote Rinske Lycklama à Nijeholt. Ter herinnering aan dat feit, is er een gedenksteen aangebracht boven de ingang. Dat geld konden ze zich trouwens wel permitteren, want het lukte de familie Van Boelens om in anderhalve eeuw tijd om alle boerderijen in de omgeving in handen te krijgen door huwelijk, erfenis of aankoop. …

De schatrijke en notabele Ambrosius Ayzo van Boelens (1766-1831) liet in 1793 op een steenworp afstand van de kerk het slot bouwen, dat in 1906 is vervangen door het huidige Huize Olterterp. Bij de aanleg van de parktuin in Engelse landschapsstijl die het slot omringde, werd een zichtlijn gecreeërd, zodat de kerk vanuit het landhuis te zien was …

De kerk en het kerkhof zijn sinds 1996 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en wordt beheerd door de Plaatselijke Commissie. Er is een reglement voor de vorm van de grafmonumenten. Wie op het kerkhof een graf wil kopen, kan contact opnemen met de Plaatselijke Commissie …

De kerk wordt behalve als kleine concertzaal en expositieruimte ook gebruikt voor samenkomsten en rouwdiensten. Verder is de Sint Hippolytuskerk ook geliefd als romantische trouwlocatie midden in de bossen …

  • wordt vervolgd