Een kleine luchtwachttoren

Geplaatst op 2 mei 2025 - 12:32 door Jan K. alias Afanja

In de jaren 50 en 60 stonden er in ons land 138 luchtwachttorens. Het waren uitkijkposten van het Korps Luchtwachtdienst. Zij speurden in het begin van de Koude Oorlog het Nederlandse luchtruim af naar laagvliegende Russische vliegtuigen, omdat de radarapparatuur indertijd nog niet geschikt was om snelle, laagvliegende vliegtuigen te kunnen signaleren. Een mooie bewaard exemplaar is de oude luchtwachttoren 6H3 aan het Huningspaad aan het IJsselmeer bij Oudemirdum (OpenStreetMap ) …

Omgeven door prikkeldraad en verschuild tussen de bomen stond er van 1954 tot 1968 ook een luchtwachtpost aan de Gariperwei net buiten Oudega (Sm). De toren werd gebouwd in de Koude Oorlog tussen de NAVO en het Warschaupact onder leiding van de Sovjet-Unie. De toren werd in 1968 afgebroken en haar geschiedenis was in het dorp nauwelijks bekend …

monument voor de luchtwachttoren bij Oudega (Sm)

Op 17 november 2023 is een monument onthuld als aandenken aan de uitkijkpost. Het monument is opgebouwd uit oude betonnen prefab-elementen van de toenmalige luchtwachtpost, die werden teruggevonden in een tuin. Nadat de uitkijktoren van 7.32 meter werd afgebroken, werden de betonnen elementen door dorpsbewoners gebruikt voor bijvoorbeeld tuinafscheidingen, funderingen en bloembakken …

Een paar daarvan werden teruggevonden en die zijn verwerkt in het monument. De ijzeren palen, die in het monument zijn gebruikt, staan voor de ijzige sfeer in die tijd. Ontwerper Sytze Bruinsma uit Garyp heeft er een mooi monument van gemaakt. Het gedenkteken is mede mogelijk gemaakt door financiële hulp van het Iepen Mienskipsfûns en de gemeente Smallingerland …

Het mysterie van Wiuwert

Geplaatst op 21 april 2025 - 17:36 door Jan K. alias Afanja

Vanmiddag vroeg matroos Beek in een reactie op mijn weblog of ik wel eens bij de mummies in Wiuwert was geweest. Die vraag kon ik bevestigend beantwoorden, maar dat is al zeker 40-50 jaar geleden. Maar toevallig stond er nog wel een blogje in concept klaar over de kerk van Wiuwert. Daarom vandaag even een extra editie …

Toen ik begin maart samen met fotomaatje Jetske op zoek was naar weidevogels in de buurt van Wommels, kwamen we langs de kerk. Op de terugweg stelde ik voor om daar even een tussenstop te maken. Je weet maar nooit, misschien was de deur van de kerk open. Zoals zo vaak, kwamen we ook hier echter weer voor de dichte deur. We hebben wel afgesproken om er nog eens naar toe te gaan tijdens openingstijd …

Die dag hebben we het gelaten bij een snel rondje om de kerk. De zuidgevel van de kerk, waarvan het oudste deel uit de 12e-13e eeuw stamt, ziet er prima uit. Aan de noordkant is het een ander verhaal, daar lijkt een steunbeer het (weer) begeven te hebben. Bij Omrop Fryslân is te lezen dat daar al langer en vaker problemen mee zijn geweest. ‘De kerk verzakt, maar de mummies zijn niet in gevaar …’

Toch nog maar eens een kijkje bij de mummies nemen, voordat het eeuwenoude raadsel is oplost.

‘In 1765 zijn twee timmerlieden met het interieur van de Nicolaaskerk bezig wanneer ze besluiten stiekem een kijkje te nemen in de kelder. Wat ze daar aantreffen? Elf doodskisten. Na het openen van de eerste kist, rennen ze gillend het pand uit. Maar nieuwsgierigheid neemt de overhand en zodoende keren de mannen terug … ‘ Van (NPO – 3 op Reis)

Het kammen van het riet

Geplaatst op 26 februari 2025 - 10:42 door Jan K. alias Afanja

We zijn hier te gast op het rietland van Klaas Jan. Klaas Jan is net als de meeste rietsnijders in De Weerribben als kind al vertrouwd gemaakt met het werk in het riet. Toen wij vrijdag op het land kwamen, was het perceel al voor het grootste deel gemaaid. Het gemaaide riet was in schoven bijeen gezet om te drogen. Daarmee was het eerste deel van het werk gedaan …

De volgende stap is dat het riet wordt gekamd. In het onderste deel van het riet groeien namelijk allerlei kruiden en onkruiden. ‘Ruigte’ wordt het genoemd door de rietsnijder. Die ruigte wordt in deze fotoserie door Klaas Jan uit het riet gehaald m.b.v. een rietkammachine. Op een soort lopende band zijn grote metalen pennen bevestigd, die door de bosjes riet worden gehaald …

Jetske maakt een foto van rietsnijder Klaas Jan aan het werk

rietsnijder klaas Jan kamt de gemaaide bosjes riet m.b.v. een kammachine om ruigte/onkruid uit het onderste deel te halen

op de kammachine zitten grote metalen tanden die door het riet worden gehaald om de ruigte/het onkruid eruit te halen

Aan de achterkant van de kammachine ligt al snel een bergje droog afval. Dat wordt straks weggehaald door het zoontje van Klaas en zijn vriendje, die aan het begin van deze serie al even te zien waren …

rietsnijder klaas Jan legt een gekamd bosje riet bij het andere gekamde riet

Jetske in gesprek met rietsnijder Klaas Jan

Het Rechthuis van Oudega

Geplaatst op 26 januari 2025 - 13:40 door Jan K. alias Afanja

Wetend dat het blogje over ‘Vrouw Justitia in Oudega’ al een tijdlang in concept klaar stond, heb ik onlangs ook nog maar eens een tussenstop gemaakt in het dorp om een paar foto’s te maken van het toenmalige Rechthuis ….

het zogenaamde 'Rechthuis' in Oudega (Sm)

Tegenwoordig is Drachten de hoofdplaats van de gemeente Smallingerland. In de zeventiende eeuw was Oudega het bestuurlijk middelpunt van de gemeente. Dit betrof een vrij lange periode van 1663 tot 1816. In die periode zetelden hier de grietmannen van de familie Van Haersma. De grietman (tegenwoordig: de burgemeester) mocht ook rechtspreken voor kleine vergrijpen. Dit gebeurde vanuit het Rechthuis (Buorren 11) in Oudega …

geveltop van het zogenaamde 'Rechthuis' in Oudega (Sm)

jaartallen 1738 - 1993 op de gevel van het Rechthuis

gevelsteen (1738 Justitia) van het Rechthuis is Oudega (Sm)

De rechterlijke macht van de grietman verdween tussen 1795 en 1813, de zogenaamde Franse tijd. In 1851 verdwenen ook de namen ‘Grietman’ en ‘Grietenij’. De laatste Grietman was sinds 1842 Martinus Manger Cats. Hij werd in 1851 ook de eerste ‘burgemeester’ van de ‘gemeente’ Smallingerland en hij bleef dit tot 1857. Het centrum van de lokale macht verhuisde naar Drachten …

informatiebordje op de gevel van het Rechthuis

Vrouwe Justitia in Oudega

Geplaatst op 25 januari 2025 - 11:09 door Jan K. alias Afanja

Tijdens een ritje in de omgeving van Earnewâld en Oudega in het najaar van 2024, besloot ik nog even naar het eind van de doodlopende weg de Geasten te rijden. Daar hadden de contouren van een nieuw meer al zichtbaar moeten zijn. Maar meer dan een grote uitvoerderskeet was er nog niet te zien. Wel stond er nog een blauwe reiger aan de slootkant die nog wel even wilde poseren …

een blauwe reiger staat aan de slootkant

Op de terugweg heb ik aan het begin van de Geasten (zie OpenStreetMap) even een tussenstop gemaakt bij twee bankjes en een beeld. In 2011 bestond de Stichting Iepenloftspul Aldegea 65 jaar. Na overleg tussen de stichting en de gemeente Smallingerland ontstond het idee om een herinnering te creëren aan de iepenloftspullen in Oudega. Kunstenaar Anne Woudwijk uit Drachten kwam met het mooie idee om de geschiedenis van De Haersma’s te verbeelden in het kunstwerk ‘Livius – Vrouwe Justitia’…

op de voorgrond twee bankjes, achter het riet staat op de achtergrond een beeld tussen de bomen

De grietmannen** Van Haersma zaten in allerlei overheidsinstanties en ook financieel ging het ze goed. In 1813/14 stond Hector Livius van Haersma op de vijfde plaats van de top zestig van de meest “begoedigde” inwoners van het Departement “Vriesland”. Het behoorde tot de taak van de grietman om recht te spreken, daarom stond vanaf 1664 het rechthuis ook in Oudega …

het beeld 'Livius - Vrouwe Justitia' van Anne Woudwijk

detail van 'Livius - Vrouwe Justitia' van Anne Woudwijk

Er werd voor deze locatie op de hoek Skeane Wei/De Geasten gekozen, omdat dit bijna op het oorspronkelijke grondgebied van de Van Haersma’s is en vlakbij de locatie waar het iepenloftspul één keer in de 10jaar plaatsvindt. Naast de gemeentelijke bijdrage is er ook vanuit ‘plattelânsprojecten’ een subsidie voor dit kunstwerk is verstrekt …

een platte steen met uitleg over 'Vrouwe Justitia'

** Een grietman was in de late middeleeuwen rechter en bestuurder van een grietenij (de huidige gemeente) in de provincie Fryslân.

Een luchtspiegeling van ’t verleden

Geplaatst op 21 september 2024 - 09:48 door Jan K. alias Afanja

Tegenover de Mariakerk in Bears staat een luchtspiegeling van het verleden in de vorm van Uniastate, een reconstructie van de originele state die in 1756 werd afgebroken. Eeuwenlang stond er alleen nog een poortgebouw op het terrein. Rond 1990 ontstond een initiatief om de state te laten herleven. Waar eens de stenen muren stonden verrees een replica van cortenstaal naar een ontwerp van kunstenaar Bep Mulder, als een luchtspiegeling van het verleden. Omdat Uniastate is omgeven door een slotgracht, konden we er vanaf deze kant niet bij komen …

tegenover de Mariakerk staat de reconstructie van Uniastate

Na een kort ritje stonden we even later aan de andere kant van het dorp bij het poortgebouw van Uniastate. Jetske liep meteen naar de poort, maar ze kwam terug met de mededeling dat die gesloten was. Tja, dat krijg je ervan als je op de bonnefooi op pad gaat …

mijn fotomaatje komt terug van de gesloten poort van Uniastate

Het poortgebouw uit 1616 is het enige overgebleven restant van de originele state, die in 1756 is afgebroken. De steen boven in de gevel van de poort duidt aan dat de familie Unia op zwanen mocht jagen. Deze vorm van jacht wordt wel zwanendrift genoemd. In de gevelsteen zijn twee zwanen te zien met een gemerkte band om hun hals …

het originele poortgebouw van Uniastate uit 1616

detail van het poortgebouw van Uniastate

het alliantiewapen 'Tyara en Buygers' op het poortgebouw van Uniastate

In de Mariakerk van Bears is een bezoekers- en informatiecentrum over de kerk, het poortgebouw en Uniastate. Op het terrein van Uniastate worden regelmatig evenementen, exposities en voorstellingen georganiseerd. Daarnaast is Uniastate een zeer bijzondere trouwlocatie, die geregistreerd staat bij de gemeente Leeuwarden …

de luchtspiegeling 'Uniastate'- een reconstructie van de originele state

We zijn terug bij het poortgebouw uit 1616. Het is één van de acht stinspoorten die Friesland nog kent. Het poortgebouw heeft een zadeldak met op de nok een windwijzer met het wapen van de familie Meynsma …

Het was jammer dat we niet naar binnen konden. De reconstructie van Uniastate kan leuke lijnenspelen opleveren, daarnaast lijkt het me wel een uitdaging om de toren van Uniastate te beklimmen. Terwijl we gezellig bijpratend lunchten op het bankje bij de poort, bespraken we het vervolg van onze rit …

een bankje bij de ingang van Uniastate met twee bijzondere QR-codes

Meer informatie over Uniastate is te vinden door de QR-code bij ‘Luchtspiegeling’ hierboven te scannen. Ook op Kastelen in Nederland en op States en Stinzen is de nodige informatie te vinden.

Windwijzers in Bears

Geplaatst op 20 september 2024 - 10:37 door Jan K. alias Afanja

Voordat we het kerkhof rond de Mariakerk in Bears verlieten, richtte ik mijn blik en de camera nog even omhoog naar de windwijzer op het dak van de kerk …